برای دومین بار در چند روز گذشته، “صف بستن” به موضوع روز ایرانی‌ها تبدیل شده است. بار اول در روز رایگان شدن سینماها بود و این بار در ابعادی گسترده‌تر در نخستین مرحله توزیع سبد کالاهای حمایتی دولت. در دومین روز از هفته‌ای که به نام “دهه فجر” نامگذاری شده و در حالی که بخش‌هایی از کشور در برف و یخبندان زمستانی به سر می‌برد، ده‌ها هزار ایرانی برای دریافت ۱۰ کیلوگرم برنج، ۴ کیلو مرغ، یک شانه تخم مرغ، ۸۰۰ گرم پنیر و دو قوطی روغن مایع صف کشیدند. برخی ناهماهنگی‌ها در اجرای طرح و ابهامات مربوط به چگونگی تعیین دریافت‌کنندگان این بسته حمایتی باعث بروز نارضایتی‌ها و ابراز انتقاداتی شده است؛ ضمن اینکه برخی از منتقدان معتقدند این طرح، مغایر با کرامت انسانی شهروندان بوده و نسبت به پرداخت نقدی یارانه‌ها، گامی رو به عقب است.
ایرادات اولین روز اجرا
خبرگزاری فارس در ظهر روز یکشنبه گزارش داد که در دمای منفی 5 درجه و همزمان با بارش برف و باران در برخی نقاط تهران، در حیاط و در مقابل انبار فروشگاه‌ها صف های طولانی تشکیل شده است. نارضایتی از دریافت توزیع مرغ منجمد، یکسان نبودن کیفیت و برند محتویات سبد کالا در فروشگاه‌های مختلف، و برخورد نامناسب برخی متصدیان فروشگاه‌ها از دیگر موارد ذکر شده در روایت این خبرگزاری است. (لینک فیلم منتشر شده در فارس که سبد کالا را، “سبد حقارت” نامیده است؛ تصاویر: توزیع سبد کالا در تهران و شیراز، توزیع نشدن سبد کالا در سیرجان)
همچنین گزارش شد که گروهی از سرپرستان خانوار در اعتراض به عدم دریافت سبد کالایی و همچنین نحوه دسته‌بندی دولت برای توزیع این سبد، مقابل معاونت بازرگانی داخلی وزارت صنعت تجمع کردند.
خبرگزاری ایسنا هم با استناد به “گزارشات میدانی” و “نظرات درج شده” کاربران در اخبار مرتبط، این گونه نتیجه‌گیری کرده بود که “ارائه این سبد بازتاب مناسب و مطلوبی در سطح جامعه نداشته‌است.” (تصاویر توزیع سبد کالا در تهران: 1، 2 )
اما خبرگزاری مهر چند نمونه از رضایتمندی دریافت‌کنندگان این کالاها را پوشش داد و نوشت که “سحرخیزان” با دردسر کمتری سبد کالای خود را دریافت کردند. (تصاویر: توزیع سبد کالا در قم و تهران )
کارگرانی که از طرح حذف شدند
ابتدا قرار بود سبد کالایی به ۱۵ میلیون خانوار تعلق بگیرد اما تنها چند روز قبل از اجرای طرح، تبصره‌ای به آن اضافه کردند که موجبات انتقادات و اعتراضات بسیاری را فراهم آورد. طبق این تبصره، سبد کالایی تنها به آن دسته از تعلق می‌گرفت که حقوق ماهیانه کمتراز ۵۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. این درحالی است که حداقل حقوق مصوب کارگران برای امسال، ۴۸۷ هزار تومان است و عملا بخش عمده‌ای از کارگران از شمول این طرح حمایتی خارج می‌شوند. این موضوع باعث نارضایتی گسترده‌ای در میان کارگران و تشکل‌های کارگری شده است. از جمله ابوالفضل فتح‌الهی، نایب رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور گفته است: “نمی توان حقوق ۵۰۰ هزارتومانی را ملاکی برای واگذاری سبد کالای کارگران قرار داد، چرا که بسیاری از کارگران پایه حقوق های زیر ۵۰۰ هزارتومان دارند اما برای تامین هزینه‌های خود مجبور می شوند روزانه تا ۱۲ ساعت هم کار کنند، حال چگونه می توان این فرد را که تمام زندگی خود را تحت الشعاع کار قرار می دهد تا بتواند هزینه های خود را تامین نماید، سبد کالا نداد؟”
به اعتقاد او، اگر دولت از ابتدا قصد واگذاری سبدهای حمایتی به شکل گسترده را نداشت، بهتر بود به صورت شفاف برنامه خود را عنوان می کرد. حال که این توقع برای بسیاری از گروه های اجتماعی به وجود آمده است، حذف یکباره میلیون‌ها کارگر و بازنشسته تامین اجتماعی از لیست حمایتی دولت، کار درستی نیست و بهتر است دولت در تصمیم خود تجدیدنظر کند.
اما بهمن حاج‌علی، مدیر اجرایی طرح سبد کالا می‌گوید لیست‌هایی در اختیار دارد که در آنها، بیش از ۴.۵ میلیون کارگر با حقوق پایین‌تر از ۵۰۰ هزار تومان وجود دارد و “اینکه می‌گویند هیچ کارگری کمتر از ۵۰۰ هزار تومان حقوق دریافت نمی‌کند، دروغ است”.
حسین طلا، نماینده اصولگرای تهران و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی هم از منتقدان اجرای طرح بود و عنوان کرد که او مشمول دریافت این کمک شده اما “ خیل عظیمی از نیازمندان” محروم مانده‌اند: “ روز اول توزیع سبد کالا نشان داد که جامعه هدف واقعی این طرح مشخص نیست و این موضوع هشداری جدی برای نحوه اجرای فاز دوم یارانه‌ها محسوب می‌شود.”
بیش از ۴۰ نماینده مجلس نیز طرح تحقیق و تفحص از برنامه جدید حمایتی دولت را امضا کرده‌اند.
عقب‌نشینی دولت و وعده اصلاح
بنا بر تخمین‌های رسانه‌ای حداقل هشت میلیون کارگر بیمه شده و پنج میلیون کارگر فاقد شناسه از لیست دریافت سبد کالای حمایتی حذف شده‌اند. به نوشته جام‌جم آنلاین ابهام در چگونگی تعیین افراد واجد شرایط دریافت کالا باعث شده تا صدای مردم “از اینکه فلانی سبد می گیرد و من نمی گیرم” دربیاید. اما تا ظهر روز یکشنبه و در برابر همه انتقادات مطرح شده، مدیر اجرایی طرح سبد کالا تاکید داشت که در حال حاضر برنامه‌ای برای بازنگری در مشمولین وجود ندارد.
اما ساعاتی بعد، اظهارات وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان از کوتاه آمدن دولت و تغییر روش اعطای کمک غیرنقدی داشت. به گفته علی ربیعی، در مرحله دوم توزیع سبد کالا که از دو هفته آینده خواهد بود همه بازنشستگان تامین اجتماعی، کارگران و به تدریج تمام مشمولان، سبد کالا دریافت خواهند کرد.
او گفت: “ متاسفانه بلافاصله فضای رسانه ای عجولانه قضاوت کرد و من از رسانه ها درخواست می کنم در اینباره به سرعت قضاوت نکنند. البته ما هم وظیفه داریم به موقع اطلاع رسانی کنیم. مجموعه افرادی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با آنها سرو کار دارد، خیالشان آسوده باشد. مگر می شود دولت محرومان و اقشار ضعیف را فراموش کند؟”
روحانی و وعده یارانه کالایی
هدفمندی یارانه‌ها طرحی بود که با جنجال بسیار در دولت محمود احمدی‌نژاد اجرا شد و در ایام تبلیغات انتخاباتی مورد انتقاد حسن روحانی و تیم او قرار گرفت. به اعتقاد روحانی، “هدفمندی یارانه‌ها برای این بود که عدالت به وجود بیاید و فرصت لازم به تولید داده شود. اما پرداخت وجه نقد به مردم باعث شده تا آنها قدرت خرید نداشته باشند یعنی این رقم جبران تورم را نکرد ۴۵ هزار تومان به مردم دادیم اما مردم بیشتر از آن را باید بپردازند.”
او وعده داده بود که در صورت پیروزی، دولتش “یارانه کالایی” به مردم بدهد تا “مردم نسبت به تامین کالاهای اساسی تضمین لازم را داشته باشند.”
محمدباقر نوبخت، سخنگوی فعلی دولت و چهره اصلی تیم اقتصادی روحانی نیز در ایام انتخابات انتقادات فراوانی به پرداخت نقدی یارانه‌ها و تقسیم مساوی آن بین همه مردم کرده بود. نوبخت مهر ماه امسال هم از احتمال قطعی پرداخت‌های نقدی به دلیل کسر بودجه خبر داده بود.
