امید معماریان
هاله اسفندیاری، محقق ایرانی- آمریکایی که طی ماه های گذشته در جمهوری اسلامی با اتهامات گوناگونی مواجه بود و سه ماه را بدون دسترسی به وکیل ودیگر حقوق قانونی خود در زندان سپری کرد، یکشنبه شب تهران را به مقصد اتریش ترک کرد. اسفندیاری پس از آزادی تصریح کرد درمدت 105 روزی که درزندان اوین بوده، در زندان انفرادی به سر برده است.
به دنبال خروج اسفندیاری از ایران،معاونت امنیت دادسرای عمومی و انقلاب تهران گفت قاضی رسیدگی کننده به پرونده هاله اسفندیاری با درخواست رفع ممنوعیت خروج وی موافقت کرده بود. قاضی حداد گفته است: “بنا به درخواست هاله اسفندیاری مبنی بر رفع ممنوعیت خروج، قاضی رسیدگی کننده به پرونده وی، با این درخواست موافقت کرد. هر متهمی که با قرار آزاد شده و همچنین وثیقه سپرده باشد تا زمان برگزاری دادگاه می‌تواند از کشور هم خارج شود و دلیلی برای ممنوعیت خروج وی وجود ندارد و رفع ممنوعیت خروج هاله اسفندیاری نیز بر اساس نظر قاضی صورت گرفته است.”
خروج هاله اسفندیاری از کشور درحالی صورت می گیرد که از کیان تاجبخش، دیگر محقق ایرانی- آمریکایی که هم اکنون در زندان به سر می برد، هیچ خبری به گوش نمی رسد. پیش ازاین مقامات قضایی وعده داده بودند که کیان تاجبخش نیز به زودی آزاد خواهد شد.
یک کارشناس مسائل ایران با توجه به اینکه دستگیری،زندانی شدن، پروژه اعتراف گیری وسپس آزادی هاله اسفندیاری از الگوی مشخصی پیروی می کند که طی سالهای گذشته درمورد دیگر پرونده ها نیز تکرار شده، می گوید: “می توان انتظار داشت حضور تاجبخش تا زمانی که برخی مقامات امنیتی مطمئن شوند اسفندیاری درخارج ازکشور به افشای آنچه درزندان گذشتخ نمی پردازد، ادامه یابد. این گروکشی درجریان برخی ازپرونده های سالهای گذشته، مسبوق به سابقه است. حال اگر مقامات امنیتی ازالگویی که طی سالهای گذشته از آن استفاده کرده اند، تبعیت کنند،آزادی کیان تاجبخش با تاخیر بیشتری مواجه خواهد شد”.
شائول بخاش، همسر اسفندیاری در این ارتباط به واشینگتن پست گفته است: “ بسیارخوشحالم که هاله آزادشده تا به خانه بازگردد.”
هاله اسفندیاری خود در گفت و گوی کوتاهی بعد از خروج از کشور گفته است: “بعد ازیک دوره زمانی سخت وطولانی، بسیارخوشحالم که درراه بازگشت به سوی خانه وخانواده ام هستم. هشت ماه گذشته، که شامل 105 روز زندان انفرادی در اوین بوده است، آسان نبوده، اما آرزومی کنم که این فصل درزندگی ام را پشت سربگذارم و به آینده بنگرم، نه به گذشته”.
اسفندیاری همچنین از تلاش های رییس موسسه وودروویلسون، هامیلتون لی، که به نظر می رسد نامه او به آیت الله خامنه ای رهبر ایران نقشی محوری درآزادی وی ایفا کرده، و همچنین همه سازمان ها وافرادی که درسراسرجهان برای آزادی وی تلاش کرده اند، سپاسگزاری کرد.
خودروی اسفندیاری هنگامی که روز نهم دی ماه سال گذشته قصد داشت تهران را به مقصد واشینگتن محل زندگی وکارخود ترک کند، توسط عده ای افرادناشناس متوقف شد. این افراد پاسپورت ایرانی وآمریکایی ودیگر وسایل وی را سرقت کردند. افرادی که بعدا معلوم شد ماموران امنیتی بودند. پس از آن اسفندیاری بیش از صد روز را در زندان اوین سپری کرد درحالی که هیچ گاه به وکیل ودیگر حقوق اولیه خود دسترسی نداشت.
اوهفته ای دوباربا مادر نودوچهار ساله خود که برای دیدار با او به ایران رفته بود، صحبت می کرد. درحالی که مادراتریشی الاصل اسفندیاری به سختی می توانست فارسی صحبت کند، ماموران او را اینکه به زبان آلمانی بامادرش صحبت کند برحذرداشته بودند. سه ماه زندان، درآخر با نمایش تلویزیونی همراه بود با عنوان “به نام دموکراسی” که درآن اسفندیاری، کیان تاجبخش و رامین جهانبگلو طی آن درمورد فعالیت هایشان و سازمان هایی که زمینه ساز انقلاب های مخملی هستند،سخن گفتند. البته فیلمی که از رامین جهانبگلو پخش شد، مربوط به زمانی بود که وی درزندان به سر می برد. وی هم اکنون درهند مشغول فعالیت های تحقیقاتی است.
برنامه “به نام دموکراسی” اعتراضات بسیاری رادرداخل وخارج کشور برانگیخت. حتی محافظه کاران نیز بر پرداخت ضعیف وبی حاصل این برنامه خرده گرفتند تا یک بار دیگر پروژه زندانی کردن بدون مدرک صاحب نظران و محققان ایرانی، زندانی کردن و اعتراف گیری با شکست مواجه شود.
اززمان آزادی هاله اسفندیاری از زندان وهمچنین درحالی که وی از کشور خارج شده است روزنامه کیهان که طی ماه های گذشته سنگین ترین اتهامات را به وی ودیگر محقق ایرانی-آمریکایی یعنی تاجبخش وارد کرده بود، علی رغم سکوت چند هفته ای بار دیگر به تکرار اتهامات خود پرداخته و اسفندیاری وتاجبخش و جهانبگلو را جاسوس خوانده است. اگر چه کیهان ننوشته است که چگونه مقامات بلند پایه جمهوری اسلامی اجازه می دهند جاسوس ها با کمال احترام وعزت ازکشور خارج شوند.