بررسی نتایج اولیه انتخابات مجلس نهم نشانگر برخی از پسامد های دور از انتظار بود. منفرد ها که در فهرست های انتخاباتی مربوط به جریان های اصلی حکومت و اصول گرایان جایی نداشتند، در این انتخابات درخشیدند. نمودار های زیر ترکیب گروهی 225 راه یافته به مجلس نهم را نشان می دهد که حضور آنها در صورت تایید شورای نگهبان، قطعی است.
تعیین وابستگی تشکیلاتی بر اساس اعلامیه های قبلی گروه ها انجام شده است که فهرست کاندیداهای متبوع خود شان را در سراسر کشور معرفی کرده بودند. (1) 49 نفر از برندگان انتخابات بین جبهه پایداری و جبهه متحد مشترک هستند. منتها 90 درصد آنان یا نزدیکی عقیدتی به بخش سنتی، میانه رو و پراگماتیست اصول گرایان دارند و یا اسامی آنها ابتدا توسط جبهه متحد اعلام شد و جبهه پایداری نیز از آنها حمایت کرد. 5 نفر اول تهران که بیش از 25 درصد آراء را بدست آورده اند نیز لحاظ شده اند.
تا کنون 78درصد ترکیب تکیه زنندگان بر کرسی های سبز مجلس معلوم شده است. در این حجم جبهه متحد اصول گرایان با کسب 43 درصد بیشترین کرسی ها را بدست آورد. منفرد ها تقریبا 37 درصد را از آن خود کردند. جبهه پایداری دیوار به دیوار شبه اصلاح طلب ها 8 درصد را کسب کرد. سهم شبه اصلاح طلب ها ( فهرست جبهه مردمسالاری)، جبهه ایستادگی ( نیرو های نزدیک به محسن رضایی)، عدالت طلبان و جریان احمدی نژاد به ترتیب 7،3،2 و 0.4 درصد است. عدالت طلبان گروهی حاشیه ای در این انتخابات بودند که از سوی برخی اصول گرایان منتسب به لیست اسفندیار رحیم مشایی شدند، اما آنها این ادعا را تکذیب کردند.
اگر بخواهیم نتایج اولیه را تحلیل کنیم نخست باید گفت این انتخابات اگر چه از دید نیرو های خواهان تغییر و مدافعان گذار به دموکراسی نمایشی بود و فرسنگ ها با موازین انتخابات آزاد، عادلانه و موثر فاصلهداشت،اما از منظر حکومت و نیرو های حاضر در صحنه انتخابات فرمایشی نبود و درجه ای از معنا را داشت. به عبارت دیگر اولا به صورت محدود فضا برای انتخاب گزینه های غیر معروف و مستقل از تشکیلات اصول گرایان در شهرستان ها وجود داشت و ثانیا سرنوشت بخشی از معادلات قدرت و آرایش قوا در هیات حاکمه در این انتخابات تعیین می شد. موفقیت نسبی منفردین هم نشانگر مشارکتی بالا تر از میزان مورد تصور برخی از نیرو های تحریم کننده است و ظرفیت نرخ مشارکت واقعی بین 40 تا 50 درصد را آشکار می سازد و هم نشان می دهد امکان محدود برای گزینش در شهر های کوچک و مناطق روستایی وجود داشته است.
پیروزی منفردین امری از قبل طراحی شده نبود بلکه بر خلاف تصور حکومت روی داد. تشتت در بین اصول گرایان و ارائه لیست های مختلف بنام اصول گرایی در این رویداد غیر منتظره نقش داشت. این اولین انتخاباتی بود که جریان اول حاضر در رقابت ها به صورت کامل در انتخابات کاندیدا نداد. جبهه متحد اصول گرایان 258 کاندیدا برای 290 کرسی معرفی کرد. بدینترتیب 32 کرسی را پیشاپیش در اختیار رقبا گذاشت. اما محدوده در نظر گرفته شده برای منفردین و یا گرو های حاشیه ای اصول گرایان و منتسب به اصلاح طلبان در حد 32 تا 50 کرسی بود نه اینکه شمار آنها دومین جریان برنده در انتخابات شود.
بزرگترین پیام این نتایج آسیب پذیری و ضعف موقعیت نظام سیاسی در یک انتخابات آزاد است. هنگامی که اندک روزنه هایی برای مردم باقی گذاشته می شود و با اعمال فیلتر ها و محدودیت های گسترده افرادی گزینش می شوند که تفاوت هایی محدود با نمایندگان جریان های اصلی حکومت و سینه چاکان ولی فقیه دارند، باز اکثریت مردم شهر های کوچک و مناطق روستایی به آنها اقبال نشان می دهند و به نمایندگان جناح های حکومتی نه می گویند. تازه این رفتار در مناطقی صورت می گیرد که فاصله آنها با حکومت به طور میانگین از فاصله ساکنان شهر های بزرگ بمراتب کمتر است.
12 اسفند نشان داد حتی در یک انتخاباتی که نیرو های مخالف و منتقدین درون حکومتی غایب بودند و چهره های معروف همه وابسته به بلوک قدرت بودند، باز حاکمیت علی رغم برخورداری از همه امکانات رسانه ای،تبلیغاتی،مالی و لجستیکی دولتی، عاجز از آن است که همه نفرات مورد نظر خودش را به مجلس بفرستد. اگر روند دور اول انتخابات در دوره دوم هم تکرار شود آنگاه می توان گفت ترکیب مجلس نهم در مجموع در قیاس با مجلس هشتم فاصله بیشتری با مجلس مطلوب رهبری دارد. البته برای اقتدار وی مشکل آفرینی نمی کند. ولی میزان تبعیت آن اگر کمتر نشود قطعا به آن میزان که جبهه پایداری تبلیغ می کرد که باید قانون گزاران علاوه بر رعایت نظرات رهبری حتی اشارات وی را نیز نصب العین قرار دهند، نخواهد شد.
پسامد این انتخابات موید کاهش اقتدار سید علی خامنه ای و ناتوانی اش در تحمیل تمامی اراده خود بر قوای سه گانه است.
وقتی درصد چشمگیری از نمایندگان به شکل فردی و غیر تشکیلاتی بر کرسی مجلس تکیه می زنند، آنگاه میزان پیش بینی پذیری رفتار مجلس کمتر شده و امکان تصمیمات غیر قابل انتظار مانند تصویب وقف دانشگاه آزاد و دو دو گفتن به احمدی نژاد بیشتر می شود. اهمیت مجلسی که اکثریت قاطع آن یکدست نباشد و تحت کنترل و اراده مرکز واحدی نباشد، در هنگام شرایط بحرانی کشور آشکار می شود. در این مواقع بخش غیر متشکل و مستقل می تواند باز گو کننده صدای اعتراض بیرونی شود که در مجلس نماینده ای ندارد و یا حد اقل سرعت و قاطعیت مجلس، در حد مورد نظر حکومت برای مقابله با عوامل بحران ساز نخواهد بود. همانی که در ادبیات رهبری به کم بصیرتی تعبیر می شود.
البته بررسی نتایج انتخابات نشانگر سر درگمی رای دهندگان نیز است. پراکندگی آراء در این دوره چشمگیر بوده است. رای دادن فردی غلبه زیادی بر رای دادن لیستی داشته است. مقایسه عدم تناسب بین تعداد زیاد لیست های حاضر در انتخابات که اکثر آنها صوری و خلق الساعه بودند، با برونداد انتخابات جالب توجه است.
شکست جبهه پایداری از دیگر نتایج مهم این انتخابات است. طیف تند روی اصول گرایان از پایگاه اجتماعی حکومت نمره منفی گرفت. این جریان تا کنون توانسته است 17 نماینده به مجلس بفرستد و بعید است در کل بتواند 30 نماینده در مجلس نهم داشته باشد. این رقم کم، هدف انتخاباتی آنها که تشکیل فراکسیونی مقتدر بود را بر آورده نمی سازد. به عبارتی می توان گفت جبهه پایداری و شاگردان مصباح یزدی ناکام بزرگ این انتخابات بودند. نیرو هایی چون علی لاریجانی کهبهزعم آنها جزو ساکتین فتنه بودند نه تنها به محاق نرفتند، بلکه پیروز رقابت در داخل بلوک اصول گرایان شدند.
جبهه متحد اصول گرایی نیز اگر چه به همه اهدافش نرسید و بعید است که بتواند وزنش در مجلس آینده را به بالای 50 درصد ارتقاء بدهد ولی در رویارویی با رقیب پر هیاهو پیروز شد. نتیجه انتخابات مجلس نهم تقویت موضع بخش سنتی، میانه رو و پراگماتیست اصول گرایان است. نتیجه انتخابات بر خلاف جهت مورد نظر رهبری است که تقویت طیف تندرو و جدید و حاشیه ای ساختن تدریجی کارگزاران قدیمی را مطلوب بشمار می آورد. از این جهت می توان شباهت هایی بین نتیجه مجلس پنجم و نهم پیدا کرد.
البته منفرد ها در مجلس داخل صف بندی ها خواهند شد و به صورت یکپارچه جریانی را تشکیل نمی دهند.رصد کردن مواضع آنها نشان می دهد حدود ده درصد گرایش اعلام شده اصول گرایی دارند. تعداد اندکی به شبه اصلاح طلب ها نزدیک هستند.
بر مبنای تئوری توطئه احتمال اندکی وجود دارد که اکثریت منفردین کاندیداهای سفید و مخفی جریان احمدی نژاد باشند. روز های آینده صحت این دیدگاه را مشخص می سازد. اما از آنجاییکه تحقق وعده های نمایندگان در شهرستان ها نیازمند رابطه خوب با دولت است لذا به طور بالقوه منفردین می توانند تحت نفوذ دولت قرار بگیرند و جریان احمدی نژاد بخشی از آنها را جذب کند. البته این نیز وجود دارد که جبهه متحد آنها را جذب کند. در عین حال افرادی چون علی مطهری اگر به مجلس راه بیاید این ظرفیت را دارند که با همکاری نمایندگانی چون حسن کامران فراکسیونی جدید در مجلس آینده از بین مستقل ها تشکیل بدهند.
وضعیت دولت در مجلس نهم بد است. وزن منتقدین دولت چه از نظر گفتمانی و چه از نظر مواضع غیر متعارف اسفندیار رحیم مشایی بیشتر از مجلس هشتم است. عدم حضور رسمی و موثر حلقه یاران احمدی نژاد در انتخابات مجلس نهم شاید آغازی باشد بر پایان احمدی نژاد در نظام سیاسی.
تعداد کاندیدا های زن در بین 225 نفر راه یافته،3 نفر است که رقم پایینی است. البته در بین حوزه هایی که به دور دوم رفتند این ظرفیت وجود دارد تا تعداد نمایندگان زن حداقل به اندازه دور قبلی بشود. تعداد نمایندگان روحانی نیز در حد 23 نفر است که در قیاس با مجلس نهم که 44 نفر بود کاهشی ملموس را نشان می دهد. البته در دور دوم این رقم افزایش می یابد ولی بعید است به اندازه مجلس هشتم بشود.
پس از برگزاری دور دوم انتخابات و تعیین تکلیف همه کرسی های مجلس می توان ارزیابی دقیقی از سیمای مجلس نهم داشت. ولی تا همینجا می توان گفت نتایج اولیه بر خلاق تصور حکومت و ناظران بیرونی بود. البته امید تغییر در سیاستگزاری های اصلی چه در حوزه بحران اتمی، چه در حوزه گشایش در سیاست داخلی و چه در حوزه های اقتصادی از طریق مجلس وجود ندارد و مجلس به صورت نهادی از نقش آفرینی موثر در این خصوص قطع ید شده است. تصمیم های اصلی حکومت در بیرون از مجلس گرفته می شود.
منابع:
1- خبر آن لاین
2- خبر آن لاین
3- تابناک