ماری ویولت برنار
۶۰ سال پس از کودتایی که طی آن نخست وزیر ایران، محمد مصدق، سرنگون شد [۱۸ اوت ۱۹۵۳]، سازمان سیا برای اولین بار در مدارکی که اخیراً از حالت طبقه بندی خارج شده پذیرفت که این کودتا را سازماندهی کرده بوده است. آرشیو امنیت ملی روز دوشنبه چندین فقره مدرک سازمانی، به ویژه گزارشی از یک مورخ دستگاه اطلاعاتی آمریکا را که به سال های ۱۹۷۰ بازمی گشت، روی سایت خود منتشر کرد. گروهی از محققان دانشگاه جرج واشنگتن این مدارک را براساس قانونی در رابطه با آزادی اطلاعات به دست آورده اند. براساس این قانون، نهادهای فدرال آمریکا موظف اند مدارک سازمانی خود را در اختیار هر کسی که آنها را مطالبه کند قرار دهند.
در این مدارک نوشته شده: “کودتای نظامی ای که مصدق و کابینه اش جبهه ملی را سرنگون کرد به مدیریت سازمان سیا در یک اقدام سیاسی خارجی انجام شد.” درحقیقت ایالات متحده تصمیم گرفته بوده بریتانیا را که در شرایط حساسی پس از ملی شدن نفت در سال ۱۹۵۱ بسر می برده به این عمل مجاب سازد. در آن زمان، واشنگتن بیم آن داشته که سران شوروی در چارچوب جنگ سرد به ایران حمله کنند. نویسندگان این گزارش ها می نویسند: “نه تنها نفت ایران به شکلی جبران ناپذیر برای غرب از دست رفته بود، بلکه زنجیر دفاعی اطراف اتحاد جماهیر شوروی که یکی از اجزای سیاست خارجی آمریکا را تشکیل می داد نیز گسسته شده بود.”
ایالات متحده سرنگونی محمد مصدق را طی عملیاتی تحت عنوان “آژاکس” به انجام رساند. مجله فارین پالیسی می نویسد: “قرار بود این توطئه که توسط همکاران محلی انجام می شد، مواضع نخست وزیر را با یک کمپین تبلیغاتی تضعیف، شاه را وادار به همکاری، اعضای مجلس ایران را اجیر و تظاهرات هایی را سازماندهی کند.” پس از کودتا، محمدرضا شاه پهلوی به تاج و تخت خود بازگشت و تا زمان سرنگونی اش در انقلاب ۱۹۷۹ به یکی از متحدان نزدیک واشنگتن تبدیل شد.
راز برملا شده
نقش سازمان سیا در این کودتا که از سال ها پیش به عنوان یک راز برملا شده شناخته می شد، همچنان بر روابط میان ایران و ایالات متحده سنگینی می کند. مادلن آلبرایت، وریر خارجه آمریکا، برای بهتر کردن روابط با تهران، در سال ۲۰۰۰ پذیرفت که ایالات متحده “نقش تعیین کننده”ای در سرنگونی مصدق ایفا کرده است. او همچنین افزود که این اقدام “یک ناکامی بزرگ برای تحول سیاسی ایران” محسوب می شود. رییس جمهور باراک اوباما نیز به نوبه خود در سخنرانی اش در قاهره در سال ۲۰۰۹ به نقش ایالات متحده اذعان کرد.
با این حال، شرایط در بریتانیا که دولت آن نیز در کودتا دست داشته کاملاً متفاوت است. در این اسناد آمده است که بریتانیایی ها در سال های ۱۹۷۰ متحدان خود را از اینکه این “اطلاعات دردسرساز” را از حالت طبقه بندی خارج کنند برحذر داشته اند. با اینکه جک استراو، وزیر خارجه پیشین بریتانیا، در سال ۲۰۰۹ به طور رسمی “دخالت”های بریتانیا در حیات سیاسی ایران قرن بیستم را پذیرفت، ولی به نوشته روزنامه گاردین، دولت بریتانیا روز دوشنبه دخالت خود در این کودتا را رد کرده است.
تعدادی از اسناد مربوط به کودتای سال ۱۹۵۳ امروز همچنان طبقه بندی شده باقی مانده اند. مالکوم بایرن، معاون آرشیو امنیت ملی، از سران آمریکایی خواسته است که بقیه اسناد مربوط به این رویداد را نیز منتشر کنند. او روز دوشنبه گفت: “دیگر دلیلی وجود ندارد که چنین رویداد مهمی از تاریخ اخیر ما مسکوت بماند.” او همچنین افزود: “سرپوش گذاشتن بر جزئیات امر تنها باعث تحریف تاریخ و ایجاد شایعاتی در هر دو طرف خواهد شد.” دولت آمریکا که اخیراً درخصوص این کودتا ابراز تأسف کرده، تا این لحظه هرگز عذرخواهی رسمی بعمل نیاورده است.
منبع: لیبراسیون، ۲۱ اوتhttp://www.lavie.fr/actualite/monde/israel-se-prepare-t-il-a-une-guerre-contre-l-iran-28-08-2012-30161_5.phphttp://www.slate.fr/story/47317/toxicomanie-came-drogue-iran-teheran
