گفت و گو با محمد رضا نعیمی
تیغ ایرانی برپیکرشکسپیر
با حمیدرضا نعیمی، نویسنده و یکی از بازیگران نمایشنامه “شاه لیر”به گفتگو نشسته ایم… حرف های رو از پی بگیرید…
آقای نعیمی، چه شدکه تصمیم به اقتباس نمایشی ازشکسپیر گرفتید و چرا “لیرشاه”را به عنوان سرمشق خود قرار دادید؟
من نه علاقه‌داشتم که این نمایشنامه را اقتباس کنم و نه دل و جرات آن را، به همین دلیل از دوسال پیش که بحث اجرای این نمایش با آرش دادگر مطرح شد، همواره از این موضوع فرار می‌کردم. بالاخره پی گیری های آرش دادگرباعث شد تا درمورد این متن تمرکز لازم را داشته باشیم واتفاقات موجوددرمتن شکسپیر را با شیوه کارگاهی دوباره خلق وضبط ودرنهایت اجرا نماییم.
درنوع دراماتورژی یا اقتباس خود از “لیرشاه”تا چه اندازه ای به اجرای مدرن اثرمی اندیشید؟
اساسا نمایشنامه‌ی “لیرشاه” نمی‌توانست مدرن اجرا شود. هم‌چنان که تاکنون در کل دنیا هیچ اجرای مدرنی نداشته است، مگر آنکه اقتباسی از نمایشنامه انجام شود. یکی از دلایل عدم امکان اجرای مدرن “لیرشاه” خود افشایی فراوان کاراکترهاست. به همین دلیل بود که سعی نمودیم کاررادرفضایی که برای مخاطب آشناست به پیش ببریم. به دلیل اینکه همه می دانیم امروزه تماشاگر حوصله اینکه نمایشی را با زبان وبیان کلاسیک ببیند ندارد. البته این بدان معنا نیست که ما بخواهیم متن را با تغییرات گسترده به صحنه بیاوریم. خیر. مهم برای ما درابتدا سرگرم نمودن تماشاگر ودرنهایت رسیدن به هدف اصلی برای انتقال مفاهیم به اوبود.
دراقتباس “لیرشاه”وهمسان سازی های این نمایش با فرهنگ واجتماع ایرانی چه مشکلاتی داشتید؟
ببینید فضای نمایشنامه های شکسپیردارای جنبه های جهانشمولی است که برای خواننده وبیننده جذاب است. اما حجیم بودن آثار این نویسنده می تواند دراجرا ضربه بزند. به همین دلیل بایدبه نقاطی دراجرا می رسیدیم که تماشاگربا تئاترپیش روی خود همسان سازی ویا کاتارسیس داشته باشد. این برون ریزی برای ما مهم بود. خلقیات تماشاگرایرانی برای هضم مفاهیم نمایشی کمی سخت نظرانه است. به‌دلیل همین مشکلات بود که دوسال پیش در اقتباس این نمایشنامه شکست خوردیم. اصولا نمایشنامه‌ی “لیرشاه” مشکلات و دشواری‌های بسیاری برای اجرا دارد. دراین متن کاراکترها به خوب و بد تقسیم می‌شوند و من به خاطر این مسائل از همان آغاز می‌دانستم با چه مشکلاتی روبه‌رو می‌شویم.
برای نگارش نمایشنامه نهایی چه مدتی وقت گذاشتید؟
پروسه‌ی نگارش نمایشنامه 6 ماه طول کشید.
تغییراتی که حمیدرضا نعیمی به متن شکسپیر داد عمدتا چه چیزی بوده است؟
یکی از تغییرات متن، اضافه‌شدن کاراکتر “مرلین” است که این کاراکتر دلقک نیست، بلکه ما سر تماشاگر کلاه گذاشتیم. در نمایش ما دلقک به شدت گزنده است و اصلا طناز نیست.
ودرارائه این متن به شورای نظارت نمایش با حذف واضافه هم مواجه شدید؟
بله. در نمایش ما این کاراکتریعنی دلقک به “شومن” تبدیل شده است که همه‌جا حضور دارد و به جمع‌کردن شلختگی‌های نمایشنامه‌ی شکسپیر کمک می‌کند. اگر اصل متن من اجرا می‌شد، اجرای آن سه‌ساعت طول می‌کشید اما دردآور است که شما دلقک را ندیدید و صحنه‌های مربوط به او حذف شده در حالی که این صحنه‌ها برای من بسیار زیبا بود. بنابراین در حذفیاتی که در کاراکتر دلقک اتفاق افتاد، من که بازیگر این نقش بودم دیگر نمی توانستم در آن بازی کنم و از کارگردان خواستم این کاراکتر را کاملا حذف کنم.