گفتگو با علی توکل نیا کارگردان فیلم “جا به جا”
درلبه تیغ راه می رفتیم !
فیلم سینمایی”جا به جا” یکی از پنج فیلمی است که یک هفته زودتر از موعد و قبل از رسیدن عید فطر روی پرده سینماهای تهران و شهرستان‌ها رفته است، تولید این فیلم از سال 90 آغاز شد اما مشکل اساسی فیلم در مرحله مجوز اکران بود که به گفته کارگردان این فیلم 10 ماه نتوانست مجوز اکرانش را بگیرد و در نهایت مسئولان راضی شدند با حذف هشت دقیقه از آن، فیلم را اکران کنند.
“جابه جا” یک هفته زودتر از موعد اکران شد، با توجه به همزمانی اکران این فیلم با فیلم‌هایی چون “هیس! دخترها فریاد نمی‌کشند”، “ دهلیز” و… فکر می‌کنید “جابه‌جا” می‌تواند در فروش با این فیلم‌ها رقابت کند؟
“جابه‌جا” تنها فیلمی است که در میان این پنج فیلم در بخش خصوصی تولید و اکران می‌شود، مابقی فیلم‌ها با حمایت و مشارکت نهادها و سازمان‌های دولتی از جمله فارابی و… تولید شده‌اند، بنابراین اکران این فیلم‌ها به‌طور حتم بهتر خواهد بود چرا که تمام امکانات در اختیار آنهاست و این فیلم‌ها از تبلیغات بهتری نیز استفاده خواهند کرد و بیشتر بیلبوردها و بنرها در اختیار آنهاست. با این حال تا به امروز فیلم فروش خوبی داشته و یک هفته زود اکران شدن آن نیز کمکی به تبلیغ فیلم می‌کند. به نظرم هر فیلمی علاوه بر آنکه توسط مخاطب تبلیغ می‌شود، نیاز به تبلیغات محیطی و شهری نیز دارد. تا اینجای کار تلویزیون به ما کمک کرده، هزینه تبلیغ بسیار بالاست و بخش خصوصی به تنهایی توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارد و بدون حمایت در این کشور نمی‌توان فیلمی را تبلیغ کرد.همیشه فیلم‌های بخش خصوصی مورد ظلم قرار می‌گیرند و اکران آنها در سینماهای کشورعادلانه نیست و اگر بخواهیم فروش “جابه‌جا” را با دیگر فیلم‌ها مقایسه کنیم این امر نیازمند اکران در شرایط مساوی است.
تا به امروز از نوع اکران و فروش فیلم راضی هستید؟
ابتدا برنامه‌ریزی ما برای اکران عید فطر بود، اما با توجه به تصمیمات شورای صنفی، طرح اکران فیلم‌ها در “اذان تا اذان”، پیشنهاد داده شد تا فیلم زودتر اکران شود.البته این اکران یک هفته‌ای در زمان اکران اصلی محسوب نمی‌شود. معتقدم در این مدت نیز با توجه به کمدی بودن فیلم، توانستیم مخاطبان را به سینما بکشانیم. برای اکران زودتر از موعد نیز نگرانی نداشتیم چرا که فیلم در میان دیگر فیلم‌هایی که نمایش داده می‌شوند، تنها فیلم طنز است و به فروش فیلم خوشبین هستیم.
ایده اولیه فیلم از کجا شکل گرفت؟
ایده اولیه مربوط به آقای بابک ربیعی است. او فیلمنامه اولیه را به تهیه‌کننده ارائه داد، البته تغییراتی نیز با نظر جمعی انجام دادیم و این تغییرات درطول ساخت نیز صورت گرفت و مشورت‌هایی با یکدیگرداشتیم.
گویا با توجه به جلسه نقدی هم که در یکی از فرهنگسراها برگزار شد و باعث تعطیلی جلسه نقد شد، فیلمنامه‌نویس با شما مشکل دارد؟
آقای ربیعی با ما اختلافی ندارد، اگر اتفاقی نیز در فیلمنامه رخ داده بر اساس قراردادهایی بوده که با فیلمنامه‌نویس داشتیم و هیچ‌کدام از این تغییرات در فیلم غیرحرفه‌ای نبوده، اگر هم اتفاقی افتاده، با گفت‌وگو حل کردیم، ما هیچ گاه اثری را بدون هماهنگی تغییر نمی‌دهیم. با توجه به شرایط تولید فیلم، حق من کارگردان است که تغییراتی بدهم، نگاه‌مان از ابتدای ساخت فیلم، به گیشه هم بوده و تغییرات را نیز بر اساس عرف انجام داده‌ایم. درباره ماجرای جلسه نقد هم باید بگویم که متاسفانه فیلمنامه‌نویس رفتاردرستی نداشت و از طرف دیگر برخورد یکی از حاضران نیز خوب نبود. ما همه در آنجا سکوت کرده و در نهایت با ادامه این جنجال محل را ترک کردیم، متاسفانه به جای آنکه با گفت‌وگو و تعامل صحبت کنیم، شروع به پرخاشگری می‌کنیم و این اصلا در شأن یک محیط فرهنگی نیست.
موضوع فیلم درباره یک فرمانده جنگ است که با یک نفر دیگر اشتباهی گرفته می‌شود، با توجه به موضوع فیلم و گونه طنز آن، تولید این نوع فیلم‌ها کمی ریسک به نظر می‌رسد؟
درست است، ما در تولید فیلم در لبه تیغ راه می‌رفتیم و به گمانم در فیلم نقدهایی نیز صورت گرفته است. ما نگاه‌مان در تولید به گیشه بود اما می‌خواستیم حرف‌هایمان را هم بزنیم. یک فیلمساز می‌تواند دردها را مطرح‌کند و راه‌حل آن با مسئولان است. در این میان نهادها و مراکز نیز باید آستانه تحمل خود را بالا ببرند. در این فیلم خواستیم بگوییم که آدم‌ها در برخی از شرایط و در زندگی خود نیازمند گرفتن تصمیم‌هایی هستند اما همین تصمیمات ممکن است باعث درگیر شدن بیشتر افراد با موضوعات دیگرشود.
به نظر خودتان “جابه‌جا” چقدر با یک فیلم سخیف فاصله دارد؟
با توجه به تجربیاتی که در عرصه سینما دارم، سینمای کمدی را به خوبی می‌شناسم. از همان ابتدا تولید فیلم از بخش گریم بازیگران تا انتخاب لباس‌ها و فیلمبرداری تلاش کردیم که “جابه‌جا” یک فیلم قابل قبولی باشد که بتواند از یکسو تماشاگر خود را شاد کند و از سوی دیگر او را به فکر وادارد.
پس معتقدید که این فیلم نمی‌تواند یک فیلم سخیف باشد؟
این فیلم سخیف نیست، در ساخت آن هم ادعایی نداریم. در ابتدای کار می‌دانستیم که قرار است این فیلم چگونه ساخته شود و در چه اندازه‌ای باشد. تلاش‌مان هم این بود که بتوانیم یک فیلم طنز خوب بسازیم. بازیگران خوب عرصه طنز در این فیلم بازی می‌کنند و تلاش بر این بود که با توجه به حضور این بازیگران و سابقه‌ای که در ذهن مخاطب دارند، فیلم قابل قبولی برای مخاطب ساخته شود. سعی کردم حضور متفاوتی از بازیگران در این فیلم ارائه دهم که مخاطب آن را دوست داشته باشد.
این فیلم سال 1390 تولید شده، پروسه تولید فیلم چقدر طول کشید و چرا سال گذشته اکران نشد؟
هنگامی که سال 90 فیلمنامه را قبول کردیم، قرار بود تا کار را شروع کنیم، اما منتظر بازیگر اصلی فیلم شدیم چرا که در آن زمان اکبر عبدی در یک سریال بازی می‌کرد،بعد از بستن قرارداد با وی برخی از کارهایمان را انجام دادیم تا اینکه اواخر فروردین سال 91 کار را کلید زدیم و مراحل فنی انجام شد اما هنگامی که به گرفتن پروانه نمایش رسیدیم، مشکلاتی ایجاد شد. به خاطر برخی نقدهایی که در فیلم بود و با توجه به شرایط موجود دوستان از فیلم ایراد گرفتند و فیلم 10 ماه توقیف شد و پروانه نمایش نگرفت.این فیلم سینمایی تنها نمایش در جشنواره فیلم فجر را از دست داد و با وجود گذشت یک سال از ساخت،این فیلم سینمایی ارزش روز اول را دارد و دچار مشکلات زمانی نشده است.
چه شد که شما کوتاه آمدید یا آنها، تا فیلم به اکران رسید؟
در آن زمان به ما گفتند که بخش‌هایی از فیلم باید حذف شود، اگر آنها را حذف می‌کردیم چیزی از فیلم باقی نمی‌ماند. با توجه به توقیف فیلم خواستند که این امر رسانه‌ای نشود. بعدها که معاونت سینمایی به سازمان تبدیل شد، مدیران هم بیشتر شدند و نظرات هم به تبع آن بیشتر شد. همین باعث شد که مرحله توقیف طولانی شود.
درنهایت چیزی حدف نشد؟
چرا، هشت دقیقه از فیلم حذف شد. اما این تغییرات تاثیر زیادی روی فیلم نگذاشت.
نکته‌ای که وجود دارد این است که بازیگرانی چون حمید لولایی، مهران رجبی، مهران غفوریان و اکبر عبدی در این فیلم بازی می‌کنند، بازیگرانی که هر یک در عرصه طنز برای خود نامی دارند، بازی گرفتن از این افراد در کنار هم با روحیات مختلف سخت نبود؟
به هر حال هر یک از این بازیگران در فیلم‌های طنز سابقه‌ای دارند، برای بازی گرفتن از آنها در طول کار، سختی‌هایی نیز وجود داشت اما دردسر ساز نبود. از ابتدا با بازیگران صحبت کردیم و قرار بود که در طول تولید با یک طرز تفکر واحد پیش برویم ممکن بود در یک جاهایی با هم مشکل داشته باشیم اما حل می‌شد. آقای حسن توکل‌نیا به عنوان تهیه‌کننده در این امر خیلی ما را کمک کردند و حضور همه این بازیگران هنر تهیه‌کننده بود و او توانست با برنامه‌ریزی خوب و دقیق روند تولید فیلم را فراهم کند.به هر حال اگر شرایط بهتری داشتیم، فیلم بهتری می‌توانست تولید شود.
منظورتان از شرایط بهتر چیست؟
یکی از مشکلات که امروز در اکثر فیلم‌ها وجود دارد،حضور بازیگران به‌طور همزمان در چند سریال و پروژه سینمایی است که اگر بازیگران در اختیار بودند کارها سریع‌تر پیش می‌رفت. نکته دیگر نیز پیش تولید فیلم بود. خوشبختانه مشکل مادی نداشتیم و تنها مشکل ما دوربین فیلمبرداری بود که از فارابی گرفتیم؛ بعد از چند روز ضبط متوجه شدیم که دوربین اشکالاتی داشت و مجبور شدیم دوباره کار کنیم.
منبع : تهران امروز