اگر آنچه که اسد مدعی شده از روس ها دریافت کرده واقعا موشک اس۳۰۰ باشد، شاید بتوان تاریخ خاورمیانه رابه قبل و بعد از فروش موشک های اس۳۰۰ به سوریه تقسیم کرد.زیرا بر اساس ۲۰۰ کیلومتر برد رادار این موشک، در صورتی که اس۳۰۰ در سوریه عملیاتی شود کل آسمان اسراییل به منطقه ممنوع پرواز تبدیل خواهد شد. بر اساس اینکه پدافند اس۳۰۰ در کدام منطقه جنوب غربی یا غرب سوریه مستقر شود، رادار این موشکآسمان کل شمال اسراییل تا حوالی تل آویو و نیز کل آسمان جنوب لبنان رااسکن خواهد کرد که منطقه نفوذ حزب الله است.به این ترتیب هر جنگنده اسراییلی که در نیمه شمالی این کشور پرواز کند پس از جدا شدن از باند فرودگاه در تیررس موشک های اس ۳۰۰ قرار خواهد داشت.
تاثیر روانی مجهز بودن به برخی سلاح ها از قدرت آتش آن سلاح ها بیشتر است و اس۳۰۰ یکی از آن هاست. وقتی به کارنامه اس۳۰۰ مراجعه می کنید هیچ سوابق عملیاتی برای آن وجود ندارد و بر خلاف نمونه غربی آن یا پاتریوت عملا در هیچ جنگی مورد استفاده قرار نگرفته است.پاتریوت در جنگ خلیج فارس علیه موشک های اسکاد عراقی به کار رفت و موفقیت چندانی نداشت اما از آن زمان تغییر کرده و بسیاری از نقاط ضعف آن برطرف شده است.یک علت اساسی سوابق عملیاتی نداشتن موشک اس ۳۰۰ این است که از چنان شهرت هولناکی در دفاع هوایی برخوردار است که وقتی در منطقه ای مستقر می شود عملا آسمان آن منطقه تا شعاع ۲۰۰ کیلومتریقفل و حفاظت شده تلقی میشود و دیگر هیچ جنگنده ایجرات پرواز در حوالی آن را نخواهد داشت. دقیقا به همین دلیل است که نتانیاهو نخست وزیر اسراییل در آستانه انتشار فروش این موشک به سوریه گفت ما اجازه نخواهیم داد سلاح هایی به سوریه فروخته شود که قاعده بازی را در خاورمیانه تغییر دهد. منظور نتانیاهو این است که با تحویل احتمالی اس ۳۰۰ به سوریه، اسراییل برتری هوایی مطلق خود را در خاورمیانه از دست خواهد داد و استراتژی دفاعی و امنیتی اسراییل باید از نو تعریف شود. دقیقا بر همین اساس است که دولت روسیه به رغم امضای فروش موشک های اس۳۰۰ به ایران در سال ۲۰۰۷ آن راتحویل نمی دهد و حتیبرخی از مقام های نظامی روسیه وجود چنین قراردادی را انکار می کنند. زیرا با استقرار اس۳۰۰ در جنوب و غرب و بر فراز تاسیسات هسته ای، کل آسمان ایران به روی هر جنگنده مهاجمی قفل خواهد شد و اسراییلی ها توانایی تهدید ایران را از دست خواهند داد.
هنوز اعلام نشده سوریه کدام مدل از اس۳۰۰ را دریافت می کند اما موشک اس۳۰۰پی مدل پیشرفته همان موشک های ضد هوایی سام است و با اصلاحاتی که در آن صورت گرفته از سال ۱۹۷۹ با نام جدید وارد صنایع دفاعی روسیه شده است. در حال حاضر ۸۰ واحد موشکی اس۳۰۰پی فقط از آسمان مسکو حفاظت می کند. پدافند هوایی اس۳۰۰ متشکل از یک سیستم رادار، یک سیستم کنترل شلیک، پرتاب کننده و نیز یک رادار کنترل پرواز در سطح پایین است. این پدافند روی یک تریلر تانک مانند سوار و به راحتی و با سرعت در مناطق مختلف جابه جا می شود. در حالی که جابه جا شدن پدافند پاتریوت مستلزم انتقال چندین کامیون تجهیزات و تریلر پشتیبانی است، موشک اس۳۰۰ تقریبا هیچ استهلاک و نگهداری خاص یا نیاز به پشتیبانی خاصی ندارد و سیستم آن بعد از ۵ دقیقه آماده عملیات است در حالیکه موشک پاتریوت برای آماده شدن به حداقل نیم ساعت وقت احتیاج دارد و به شدت به یک سیستم نظارتی،لوازم یدکی و مراقبت مداوم وابسته است. اس۳۰۰ توانایی رهگیری هواپیما، موشک های بالستیک، موشک های کروز و موشک های تاکتیکی با برد پایین را داراست و با رادار پیچیده ای که دارد می تواند اهدافی در فاصله ۳ تا ۱۵۰ کیلومتر را با ضریب دقت ۸۰ تا ۹۸ درصد رهگیری کند. در حالی که موشک آمریکایی پاتریوت با ضریب دقت ۴۰ تا ۶۰ درصد فقط اهدافی در فاصله ۵ تا ۱۰۰ کیلومتر را هدف قرار می دهد، یعنی اس۳۰۰ هم اهدافی با ارتفاع بالاتر و هم پایین تر را رهگیری می کند. پاتریوت خود را به نزدیک ترین نقطه تا هدف رسانده منفجر می شود اما اس۳۰۰ با رادار قدرتمندی که دارد برای اطمینان از نابودی هدف، به کلاهک موشکی که هدفگیری کرده است اصابت می کند وبعد منفجر می شود.
در سال ۲۰۰۵ در جریان مانور نظامی فرانسه و آلمان و چند کشور اروپای شرقی یک موشک اس۳۰۰ اسلواکی شلیک و برای اولین بار ناتو شاهد عملکرد یک اس۳۰۰ شد. ناظرانی که در مانور شرکت داشتنداعلام کردند در صورتی که از این پدافند خوب استفاده شود توانایی کافی برای رهگیری هر هدفی را دارد.حساسیت این سیستم درحدی است که ناتو همواره جابه جایی و خرید و فروش آن را در سطح جهان ردیابی می کند و آن را تهدیدی مطلق برای هر هواپیما یا موشک با برد کوتاه،بلند یا موشک های بالستیک خودمی داند.
دقیقا بر اساس ویژگی های عملیاتی فوق است که پس از اعلام خبر فروش اس۳۰۰ به سوریه، یاکو آمیدور مشاور امنیت ملی اسراییل در جلسه فوق العاده ای با شرکت سفرای ۲۷ کشور اروپایی،به آنها اعلام کرد که تحویل اس۳۰۰ به سوریه خط قرمز اسراییل است. موشه یائولون وزیر دفاع نیز اعلام کرد که اگر این موشک ها تحویل داده شود ما می دانیم با آن چه کنیم. وی تاکید کرد اسراییل تلاش می کند تا قبل از اینکه این موشک ها به سوریه برسند تکلیف آن را روشن کند.
از سویی خبر دریافت اولین محموله اس۳۰۰ به سوریه در جریان مصاحبه بشار اسد با شبکه المنار حزب الله اعلام شد که پیامی صریح برای اسراییلی هاست. وقتی شبکه المنار چنین خبر مهمی را اعلام می کند بدین معناست که سوریه و حزب الله در معادلات جدید متحدند و تحویل اس۳۰۰ به یکی از آنها احتمالا به معنی تحویل اس۳۰۰ به هر دوی آنهاست. اسد در این مصاحبه حتی پا را از این فراتر گذاشت و اعلام کرد هر حمله اسراییل را با شدت تلافی خواهد کرد و حتی ممکن است جبهه ای علیه اسراییل در جولان باز شود و اینکه هر کسی در این ارتفاعات علیه اسراییل عملیات انجام دهد با مخالفت او مواجه نخواهد شد در حالی که جولان طی ۴۰ سال گذشته آرام بوده است.
همزمانیمشارکت حزب الله در جنگ داخلی سوریه و تحویل موشک های پدافند هوایی اس۳۰۰ به سوریه بدین معناست که معادلات جدیدی در منطقه در حال شکل گرفتن است که به نفع اسراییل نیست و حتی ممکن است کل منطقه را با آرایش نظامی جدیدی مواجه کند.
طی ۶۰ سال گذشته اسراییل با برتری نظامی و نیروی هوایی قدرتمندی که به خوبی مدیریت شده امنیت ملی خود را تامین کرده است. نیروی هوایی اسراییل از شکل گرفتن هر معادله ای در اطراف مرزهای اسرائیل جلوگیری و به منزله یک برگ برنده هر تهدیدی علیه تل آویو را خنثیکرده است. حضور موشک های اس ۳۰۰ می تواند پایان این برتری استراتژیک باشد.
اسراییلی ها تجربه کافی دارند تا هر تهدیدی را پیش از شکل گرفتن خنثی سازند. شاید تنهاموردی که اسراییلی ها تاکنون نتوانسته اند با آن مقابله کنند و به تهدید صرف اکتفا کرده اندتکمیل پروژه های اتمی و نیز پیشرفت پروژه های موشکی ایران باشد.در جریان جنگ سال ۱۹۶۷ اسراییل بخش اعظم نیروی هوایی کشورهای سوریه، مصر و اردن را طی عملیاتی یک روزه از بین برد و هیچ کشوری، حتی اتحاد شوروی که متحد نزدیک اعراب بود فرصتی برای عکس العمل نیافت.حمله به تاسیسات هسته ای اسیراک عراق در سال ۱۹۸۱ و نیز مرکز تحقیقات هسته ای الکبار سوریه در سال۲۰۰۷همگی مواردی هستند که کارایی تاریخی پتک نظامی اسراییل را ثابت کرده است. تفاوت این دو عملیات اسراییل در این بود که اسراییل خبر نابودی تاسیسات هسته ای اسیراکرا حتی قبل از اینکه هواپیماهای اسراییلی بازگردند اعلام کرد اما در مورد حمله به تاسیسات سوری الکبار سکوت کرد. خبر نابودی تاسیسات الکبار چند روز بعد تکمیل و معلوم شد آنچه بمباران شده یک مرکز اتمی بوده که فقط اسراییلی ها در خاورمیانه از وجود آن اطلاع داشتند. به رغم برتری و سابقه ای که اسرائیلی ها در انجام حملات پیشگیرانه دارندبا استقرار اس۳۰۰ یا باید منتظر رهگیری همه پروازهای نظامی و غیر نظامی خود ازسمت سوریه باشد و یا اینکه مانند همه موارد قبلی با یک عملیات فوق العاده حساسمانند آنچه در الکبارسوریه انجام شد از شکل گیری معادله های جدید جلوگیری کند.
به احتمال زیاد اسراییل با همه توان اطلاعاتی و امنیتی خود در حال رهگیری و پیدا کردن ردی از محموله های اس۳۰۰ است که در حال بارگیری یا در راه سوریه است. اسراییل در تلاش خواهد بود این سیستم پدافند را قبل از اینکه به تهدیدی در مرزهای شمالی و شرقی تبدیل شود از کار بیاندازد. به رغم سابقه حیرت آوری که اسراییلی ها در انجام عملیات های پیشگیرانه دارند حمله به سایت های اس۳۰۰ در سوریه ممکن است تلاشی برای به چالش گرفتن روس ها تعبیر شود که برتری مطلق و کارایی پدافند اس ۳۰۰ همیشه برای صنایع نظامی آنهایک پرستیژ بوده است.
به عبارت دیگر، اگر قرار باشد موشک های اس ۳۰۰ به تلافی کمک ها و حمایت نظامی حزب الله از اسد به تدریج جنوب لبنان را نیز تحت پوشش قرار دهد در آن صورت اسراییل به اسراییل دیگری مبدل خواهد شد که به احتمال زیاد عکس العمل آمریکا را نیز در پی خواهد داشت. دقیقا بر اساس همین معادله است که نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل اعلام کرده ما به هیچ قیمتی اجازه نخواهیم داد سلاح هایی در منطقه مستقر شود که قانون بازی را در منطقه تغییر می دهد.
از نگاهی دیگر، نیروهای ایرانی، حتی هر چند به صورت محدود، به همراه حزب الله در کنار واحد های ارتش سوریه در قصیر و دیگر مناطق این کشور حضور دارند و علیه مخالفان اسد می جنگند. شاید خیلی دور از انتظار نباشد اتحادیه ای که با حضور ایران،حزب الله و سوریه در حال شکل گیری و مقاومت است در مقابل یک حمله احتمالی اسراییل به اهدافی در درون ایران نیز عکس العمل نشان دهد. این همان عامل جدیدی است که احتمال حمله اسراییل به ایران را کاهش می دهد و نیزهمان معادله ای است که نتانیاهو نگران آن است و می خواهد به هر ترتیبی مانع شکل گیری آن شود
از آنجا که استقرار موشک های اس۳۰۰ همه معادله های نظامی امنیتی در حوالی مرزهای اسراییل را دچار تغییر اساسی می کند پیش بینی تحولات آینده خاورمیانه مستلزم پاسخ دادن به دو ابهام مهم است :
اول اینکه آیا نیروهای سوریه قادر به مدیریت و استفاده بهینه از این پدافند هوایی استراتژیک هستند یا نه؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند فقط در صورتی اس۳۰۰ یک برتری نظامی مطلق است که کادرهای مجرب و آموزش دیده آن را هدایت کنند.به احتمال زیاد تا دستیابی سوری ها به این توانایی ممکن است خود روس ها اداره این پدافند را در خاک سوریه بر عهده بگیرند. در ضمن هنوز پاسخی به این سئوال داده نشده است که آیا روس ها واقعا تصمیم گرفته اند تا این حد خود را درگیر جنگ داخلی سوریه کنند، زیرا تاکنون هیچ تحولی بر این دلالت نداشته است که روس ها تصمیم گرفته باشند به یک پای اساسی جنگ داخلی سوریه تبدیل شوند.
دوم اینکه، آیا روس ها برای وارد شدن به بازی خطرناکی که موشک های اس۳۰۰ در مرکز آن قرار دارد به حد کافی قابل اعتمادند و آیا تا به انتها در کنار سوریه باقی خواهند ماند. پاسخ صریح به این سئوال نیز بسیار دشوار است. حداقل تجربه ایران ثابت کرده که روسها معادله چی و معامله گران قهاری هستند. آنها به رغم قراردادی که با ایران داشتند نیروگاه اتمی بوشهر را ۱۲ سال دیرتر و به جای ۲۰۰۰ در سال ۲۰۱۲ تحویل دادند. آنها کلاه بتنی دیگری نیز بر سر ایران گذاشتند و در شرائطی که ایران قرارداد ۸۰۰ میلیون دلاری خرید موشک های اس۳۰۰ را در سال ۲۰۰۷ با شرکت “روس آبارون اکسپورت” امضا و ۱۶۷ میلیون دلار هم پیش پرداخت داشته از تحویل آن به ایران خودداری کردند. دمیتری مدودوف رئیس جمهور روسیه در سال ۲۰۱۰ فروش هر گونه سلاح استراتژیک به ایران را پیرو قطعنامه های شورای امنیت ممنوع کرد در حالی که پیش پرداخت آن را نیز دریافت کرده بودند.در ادامه حتی یکی از مقام های روسیه مدعی شد که اصلا چنین قراردادی با ایران امضا نشده است. ایران با تنظیم یک شکایت ۴ میلیارد دلاری در داوری بین المللی از روسیه درخواست غرامت کرده است و به احتمال بسیار زیاد روس ها در دادگاه محکوم خواهند شد.
در شرائطی که آینده سوریه در پرده ای از ابهام قرار دارد، دولت متزلزل این کشورممکن است در آینده با یکی از مانورهای غیرقابل پیش بینی روسیه مواجه شود. روس ها عادت شان این است که قرارداد را می نویسند و از سود آن بهره می برند اما بعدا همان قرارداد را با دیگران معامله می کنند و از سود معامله دوم نیز بهره می برند.
بنابراین باید صبر کرد و دید آنچه که روس ها مدعی فروش آن به سوریه شده اند و قرار است همه آسمان اسراییل را به منطقه پرواز ممنوع تبدیل کند واقعا موشک های اس ۳۰۰ است یا اینکه اسد وارد یک بازی خطرناک شده است که فقط سقوط او را تسهیل می کند.