رئیس مرکز اورژانس اجتماعی کشور اعلام کرده که از “از ۱۴۸ هزار تماس تلفنی برقرار شده با مرکز ۱۲۳ در سال گذشته، تعداد ۸ هزار و ۶۶۴ تماس، مرتبط با موضوع کودک آزاری بوده است.” این در حالی است که آذرماه گذشته معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی به صورت جزئی‌تر اعلام کرده بود که از مجموع ۱۲۰ هزار تماس در هشت ماه نخست سال ۹۳، ۹ درصد مربوط به کودک آزاری بوده است. یک محاسبه سرانگشتی بر مبنای این آمار نشان می‌داد که در این مدت ۸ ماهه، ۱۰ هزار و ۸۰۰ مورد کودک آزاری تنها به این مرکز گزارش شده. یا به عبارت دیگر روزانه نزدیک به ۴۴ مورد کودک‌آزاری ثبت شده است.
اوضاع وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم این آمار به طور قطع نشان‌گر تمام موارد به وقوع پیوسته در کشور نیست. کار‌شناسان معتقدند در مقابل یک مورد کودک آزاری که فاش می‌شود، حداقل ۲۰ مورد دیگر پنهان می‌ماند. رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان اخیرا با اشاره به این آمارها گفته است: “با وجود آنکه در سال ۸۱ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تثبیت شد، اما پس از گذشت بیش از ۱۰ سال هنوز به اندازه کافی در این خصوص اطلاع رسانی نشده است.” ثریا عزیزپناه از توقف ۷ ساله لایحه حمایت از کودکان در مجلس انتقاد کرده و گفته است: “متاسفانه کسی به این لایحه توجه نمی کند و در دولت قبل این لایحه معطل ماند و در حال حاضر نیز به مجلس آمده و متوقف شده است و به نظر من نهادهایی همچون سازمان بهزیستی و سازمان های مردم نهاد نسبت به تصویب این لایحه توجه بیشتری نشان دهند.”
خانه ای که امن نیست
بنا بر آمارهای رسمی بیش از ۹۰ درصد کودک آزاری‌ها در محیط خانه اتفاق می‌افتد و ۸۰ درصد کودک آزاری‌ها توسط والدین معتاد صورت می‌گیرد. عامل ۴۸درصد موارد کودک آزاری ثبت شده در ایران پدران و عامل ۲۳ درصد این موارد، مادران بوده‌اند. در آماری که اخیرا از سوی مرکز اورژانس اجتماعی کشور اعلام شده است: “از تماس‌های برقرار شده در ارتباط با موضوع کودک‌آزاری، تعداد ۵ هزار و ۱۷۵ مورد مربوط به دختران و ۳هزار و ۱۸۹ مورد نیز مربوطه به پسران بوده است.” بهشید ارفع‌نیا، عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان پیش‌تر با اشاره به افزایش جرایم جنسی علیه کودکان به صورت پنهان گفته است: “در برخی موارد تجاوز به کودک از طرف کسانی است که رابطه نزدیکی با کودک دارند و حتی ممکن است از محارم او نیز باشند.”
به گفته این فعال حقوق کودکان، به دلیل اینکه بیشتر سوءاستفاده‌های جنسی علیه کودکان هنگامی روی می‌دهد که این کودکان در سنین پایین هستند، حتی ممکن است متوجه این مسائل نشوند و در مواردی هم در صورت عنوان کردن با تهدید مواجه می‌شوند.
این در حالی است که قانون موجود از کودکان آسیب‌دیده در مواجهه با پدران و مادرانی که کودکان بی‌پناه‌شان را آزار داده‌اند، حمایت نمی‌کند. علی نجفی توانا وکیل دادگستری و استاد دانشگاه در این مورد به ایلنا گفته است: “اکنون قانونی برای مورد آزار قرار گرفتن کودکان توسط والدین نداریم، در حالی که می‌دانیم که بیشترین ایذاء و اذیت را والدین نسبت به فرزندان دارند. جالب است که بدانید که قتل طفل توسط پدر، قابل مجازات قصاص نیست. البته آزار و اذیت فرزندان توسط والدین تنها به علت ضعف قانون نیست و علت آن را باید در ضعف فرهنگ، مسائل اقتصادی، مسائل تربیتی و ناآگاهی والدین جستجو کرد. هرچند که در صورت وجود قانون مانع، یعنی قانونی که والدین را برای انجام تنبیه غیر متعارف، قابل مجازات تلقی کند، ما می‌توانستیم با بخشی از این جرایم مبارزه کیفری کنیم.”
فهیمه حاج محمدعلی دیگر وکیل پایه یک دادگستری هم پیش از این به روز گفته بود: “نباید تنها به تصویب قانون اکتفا کنیم و از جنبه‌های دیگر غافل شویم. باید خیلی زیربنایی‌تر با این مساله برخورد شود. مشکلات اقتصادی یکی از مهمترین دلایل کودک آزاری است. مواد مخدر، عدم توزیع عادلانه ثروت، بیکاری، عدم فرهنگ‌سازی در خصوص برخورد با کودکان نیز از دیگر از عوامل بروز کودک آزاری است. تا این عوامل مرتفع نشود ما شاهد کودک آزاری خواهیم بود.”
قوانین جلوتر از عرف باشد
به موجب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مصوب سال ۸۱، هر نوع آزار و اذیت کودکان و نوجوانان (زیر ۱۸ سال) که باعث صدمه جسمی، روانی و اخلاقی به آنها شود و سلامت جسم و روان آنها را به مخاطره اندازد، ممنوع و از مصادیق کودک آزاری است. همچنین ایران از سال ۱۳۷۲ به کنوانسیون جهانی حقوق کودک پیوسته است. در ماده ۱۸ این پیمان‌نامه، کشورهای عضو، متعهد شده‌اند که “بیشترین تلاش خود را برای تضمین به رسمیت شناختن این اصل که پدر و مادر کودک، مسئولیت مشترکی در زمینه رشد و پیشرفت کودک دارند، به عمل آورند. والدین یا قیم قانونی، مسئولیت عمده را در رشد و پیشرفت کودک به عهده دارند و اساسی‌ترین مسئله آنان، (حفظ) منافع عالیه کودک است.”
رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با تاکید بر اینکه قوانین هر کشور باید قدمی جلوتر از عادات و عرف جامعه حرکت کنند، افزود: متاسفانه برخی در جامعه به طور سنتی به اعمال خشونت اعتقاد دارند و یکی از راه‌های تربیت را اعمال خشونت و تنبیه می‌دانند. به همین جهت بخشی از قوانین ما نیز اعمال تنبیه را برای والدین مجاز می‌دانند.
عزیزپناه یادآور شده است که: “مردم باید نسبت به امر خشونت علیه کودکان حساس باشند و نیز ضروری است برای آحاد جامعه مشخص باشد که در صورت آگاهی از کودک آزاری به کجا مراجعه کنند و این امر باید از طریق رسانه ها اطلاع رسانی شود. همچنین باید به مردم آموزش داده شود که غفلت از بهداشت، تغذیه، آموزش و سلامت کودک نیز از جمله موارد کودک آزاری است.”
