“تنها مخالف مسدود شدن ویچت نماینده وزارت ارتباطات بود”؛ این خبر را معاون وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات اعلام کرده است. خبری که ضمن تایید رسمی فیلتر شدن یکی دیگر از شبکه‌های ارتباطی اینترنتی، نشانه‌ای از تشتت آرا در میان وزارتخانه‌های مختلف است. در “کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه” که حکم به فیلتر شدن ویچت داده، 6 نماینده از 6 وزارتخانه دولت عضویت دارند. با این حساب، نمایندگان وزارت های اطلاعات، دادگستری، آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری با ۶ عضو دیگر از سایر قوا و نهادها هم‌عقیده بوده‌اند. در این بین رای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فیلترینگ آن هم در شرایطی که وزیر آن صراحتا از رفع فیلتر فیس‌بوک دفاع می‌کند، قابل توجه است.
کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه 13 عضو دارد که 6 عضو آن سهم دولت است و دو نماینده مجلس شورای اسلامی به همراه دادستان کل کشور (رئیس کارگروه)، فرمانده نیروی انتظامی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، رییس سازمان صدا و سیما، و نماینده دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی سایر اعضای این کارگروه هستند.
فقط نماینده وزارت ارتباطات مخالف بود
محمود خسروی، مدیرعامل شرکت زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات با بیان این که قطع ویچت از سوی این وزارتخانه نبوده، توضیح داده که این تصمیم به دستور کمیته تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌ای صورت گرفته است. او توضیح می‌دهد: “سیاست‌های فیلترینگ در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تعیین می‌شود و برای اجرا به وزارت ارتباطات ابلاغ می‌شود. موضوع از این قرار است که گزارشی در کمیته فیلترینگ ارائه شده که دو کارشناس روی آن تحلیل فرهنگی- اجتماعی ارائه کردند و بر اساس گزارش آنها تصمیم بر مسدود شدن این سرویس گرفته شده است. در این جلسه تنها مخالف تصمیم مسدود شدن ویچت نماینده وزارت ارتباطات بوده که فقط یکی از 13 عضو است.”
او با تاکید بر این که در حال حاضر به غیر از ویچت دستور دیگری برای فیلتر کردن ابزارهای ارتباطی رایگان دیگر به وزارت ارتباطات ابلاغ نشده، در مورد مسدود شدن برخی ابزارهای ارتباطی در برخی سرویس‌دهنده‌ها گفت: “برخی از محدودیت‌ها توسط سرویس‌دهنده‌ها اعمال می‌شود. یک سری را ما فیلتر می‌کنیم، یک سری را هم سرویس‌دهنده‌ها فیلتر می‌کنند.”
این مقام دولتی نظر شخصی‌اش درباره ویچت را این گونه عنوان کرده است: “به اعتقاد من شبکه اجتماعی یک فرصت نیز هست. در این شبکه‌ها گروه تشکیل می‌شود و اعضا موضوعات اخلاقی را برای تمام اعضای گروه می‌فرستند و به اصطلاح شیر می‌کنند و حتی محتوای خوبی در این گروه‌ها رد و بدل می‌شود.”
حساسیت روی ویچت
ویچت(Wechat) یکی از شبکه‌های ارتباطی جدید است که نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای دنیا محبوب و پرطرفدار شده است. این سرویس پیام‌رسان چینی که روی گوشی‌های تلفن همراه ارائه می‌شود، امکان انواع چت صوتی و تصویری و انتقال تصویر و ویدئو را دارد و یکی از محبوب‌ترین امکاناتش “shake” است که با لرزاندن گوشی، می‌توان از سایر کاربران این شبکه در آن منطقه باخبر شد.
از صبح روز پنج‌شنبه، این خبر مدام در شبکه‌های اجتماعی تکرار می‌شد که ویچت فیلتر شده است. این موضوع با توجه به حساس شدن برخی چهره‌ها و مقامات نسبت به این شبکه پیام‌رسان در روزهای اخیر، چندان دور از ذهن نبود.
از جمله چهارم آذر ماه، رییس بسیج جامعه زنان در مورد استفاده از “ویچت” هشدار داد. مینو اصلانی گفته بود: “شبکه‌های اجتماعی جدید مانند «ویچت» و همچنین فیس‌بوک حیازدایی و ترویج اباحه‌گری را به‌دنبال دارد، در واقع این شبکه‌ها برای خانواده‌ها و جوانان مخرب هستند.”
به گفته رییس بسیج جامعه زنان، ویچت اصالت خانواده را متزلزل می‌کند و در پی عادی‌سازی “بازگو کردن موضوعات کاملاً خصوصی، جنسی، تن‌نمایی و توهین به اعتقادات دیگران” است و “ اباحه‌گری جنسی و بی‌بندوباری” را فریاد می‌زند. او صهیونیسم را حامی و پشت پرده این شبکه ارتباطی معرفی کرده و هشدار داده بود: “در «ویچت» به‌راحتی و رایگان می‌توان صدای طرف مقابل را شنید که این امر میان دختران و پسران نگران کننده است.”
این موضوع با توجه بسیار برخی رسانه‌های امنیتی مانند “تسنیم” دنبال داشت و مدام هشدارهای جدیدتری در زیمنه شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی جدید منتشر می‌شد.
از جمله زهره طبیب‌زاده، نماینده مجلس می‌گفت که “ترویج بی‌بند و باری و عادی سازی خیانت از سوی چنین شبکه‌هایی رخ می‌دهد؛ حضور دختران و پسران نوجوان در «ویچت» باعث روابط شدید و وابستگی آنها به فرد ناآشنا می‌شود که این امر آسیب جدی است چرا که مشکلات عدید‌ه‌ای را به دنبال دارد.”
به اعتقاد او “رایگان بودن شبکه و نرم‌افزار ویچت و تانگو از مواردی است که باید مورد بررسی قرار گیرد چرا که رایگان بودن این نرم‌افزار ما را به تامل وا می‌دارد و دلیل این امر منطقی نیست.”
مجید ابهری، آسیب‌شناس همکار با مجلس و نیروی انتظامی هم هشدار می‌داد که ویچت، تانگو، وایبر و اوو “اصلی ترین ابزار ناتوی فرهنگی و اجتماعی در جنگ نرم” است.
فاطمه آلیا، دیگر نماینده مجلس هم عنوان کرد که “تخریب فرهنگ ایرانی با گسترش نرم افزارتانگو و ویچت رخ می دهد. بنابراین باید هوشیار بوده و جلوی این نرم‌افزار‌ها گرفته شود. چنین نرم‌افزار‌هایی به شکل نامحسوس باعث تغییرات فرهنگ دینی و اجتماعی ما می‌شود.”
این نوع اظهارنظرها ادامه داشت تا این که “کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه” به این موضوع ورود کرد و حکم به فیلترینگ ویچت داد. پیش از این هم رییس پلیس امنیت اخلاقی ناجا از نظارت پلیس بر فضای “اینستاگرام” و “ویچت” خبر داده بود.
روش‌های گازانبری و بدون نتیجه
علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صراحتا اعلام کرده که عضو فیس‌بوک است و این شبکه اجتماعی را جزو “مصادیق مجرمانه” نمی‌داند. جواد ظریف، وزیر امور خارجه یکی از پرطرفدارترین صفحات فیس‌بوکی فارسی زبان را در اختیار دارد و خود را موظف به ارائه گزارش‌های فیس‌بوکی و تبادل نظر با کاربران می‌داند. اسحاق جهانگیری، بیژن زنگنه، شهیندخت مولاوردی و معصومه ابتکار از دیگر اعضای کابینه هم در فیس‌بوک فعال هستند و حساب کاربری حسن روحانی در توییتر، به شدت مورد توجه قرار گرفته است. روحانی وقتی از سوی جک دورسی، رییس و یکی از بنیانگذاران توییتر مورد پرسش قرار گرفت، دسترسی به تمام اطلاعات جهانی را حق مردم ایران دانست.
با این حال دولت در زمینه رفع فیلتر هیچ کدام از این شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی توفیقی نداشته و به شمار محدودیت‌ها نیز اضافه شده است. اضافه شدن ویچت به لیست فیلترشده‌ها باعث واکنش رسانه‌ها هم شده است.
وبسایت عصر ایران با انتقاد شدید از تصمیم اتخاذ شده نوشته است: “مردمی که به خیز «من سرهنگ نیستم؛ حقوق دان هستم» حسن روحانی لبیک گفتند و او را انتخاب کردند، انتظارشان این است از روش‌های «گازنبری» اجتناب شود، رویه ها به روز و اصلاح گردند و راه های آزموده شده و بدون نتیجه، دوباره به کار گرفته نشود.” نویسنده این وبسایت هشدار می‌دهد که “ تدام این روش ها نه تنها موثر نیست بلکه عین بی «تدبیری» و گامی است «امید» سوز.”
روزنامه اعتماد هم این به این موضوع توجه ویژه داشته است. محمدعلی ابطحی، رییس دفتر رییس‌جمهور اصلاحات به اعتماد گفته است: “ پس از گذشت 100 روز از آغاز به کار دولت تدبیر و امید، مردمی که به آقای روحانی رای دادند حق دارند راجع به یکی از شعارهای مستقیم ایشان سئوال کنند. محدودیت‌ها ادامه دارد و این درحالی است که دولت پیگیرانه بحث منشور حقوق شهروندی را دنبال می‌کند و این موضوع را نادیده می‌گیرد که همین محدودیت با این شکل جاری خود اهانت و بی‌حرمتی به شهروندان است.”
او معتقد است که فیلتر کردن ویچت منشا اقتصادی دارد: “استفاده مردم از اینترنت هر روز بیشتر می‌شود و ما به جای تطبیق دادن خود با این واقعیت، اصل واقعیت را نادیده می‌گیریم. اگر مردم به جای هزینه بالای استفاده از تلفن از برنامه‌های اینترنتی رایگان استفاده می‌کنند، کار درست بستن راه ارزان و آسان به روی مردم نیست. مخابرات و شرکت‌های خصوصی می‌توانند سود خود را در پهنای باند و ارائه خدمات اینترنتی بهتر بجویند.”
