فعالان حقوق بشر در مصاحبه با روز می‌گویند نشست‌های جانبی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در اتخاذ تصمیم‌های بین المللی علیه سیاست‌های جمهوری اسلامی در ارتباط با موارد نقض حقوق بشر در کشور موثر و معطوف به نتیجه است؛ آنطور که این فعالان می‌گویند موضوع اعدام‌ها در ایران و به ویژه اعدام‌های سیاسی دهه شصت یکی از موارد مورد بحث نشست‌های جانبی این دوره بوده است.
مصطفی آزمایش، یکی از مدافعان حقوق اقلیت‌های مذهبی در ایران و شعله زمینی، فعال حقوق زنان که هم اکنون به نمایندگی از سازمان غیردولتی سودویند در هجدهمین اجلاس شورای حقوق بشر حضور دارد، در مصاحبه با روز می‌گویند دست کم دو پانل مربوط به وضعیت حقوق بشر در ایران به علت حضور نمایندگان جمهوری اسلامی و در نهایت خودداری آن‌ها برای شرکت در جلسات “تلف” شده است.
رضا علیجانی، فعال سیاسی ایرانی که یکی از سخنرانان بخش جانبی این نشست بوده، در سخنان خود با اشاره به موارد نقض حقوق بشر در ایران به ویژه اعدام‌های دهه شصت، به عنوان یکی از بازماندگان این واقعه شهادت داده است که این اعدام‌ها حداقل از یک سال پیش برنامه ریزی شده بود.
موزائیک تنوع‌ها در ایران
هجدهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل از ۱۲ سپتامبر، در محل دفتر سازمان ملل متحد در ژنو آغاز و تا پایان این ماه میلادی ادامه خواهد داشت؛ در بخشهای جانبی این نشست تاکنون نمایندگان نهادهای فعال حقوق بشر در ایران، نمایندگان اقلیت‌های مذهبی از جمله جامعه بهاییان، دراویش گنآبادی و نوکیشان مسیحی، فعالان قومی کرد، ترکمن، آذری و بلوچ و نمایندگان دگراندیشان ایران و همچنین نماینده فعالان زن ایرانی به وضعیت نقض حقوق بشر و موج فزاینده اعدام‌ها در ایران پرداخته اند.
در نشست‌های امسال شورای حقوق بشر همچنین با اشاره به گسترش مجازات اعدام در ایران، به‌ویژه بر اعدام نوجوانان در کشور تاکید شده است.
مصطفی آزمایش فعال حقوق مذهبی و رئیس انجمن “پاسداشت حقوق بشر” که خود یکی از سخنرانان نشست‌های جانبی بوده، پیرامون هجدهمین دوره نشست شورای عالی حقوق بشر به روز می‌گوید: “یکی از ویژگی‌های نشست امسال حضور تمامی تنوع‌های عقیدتی، مذهبی، قومی، زنان و دگرباشان بود که رویهمرفته موزاییک جامعه ایرانی را تشکیل می‌دهند.”
او می‌افزاید: “در جلسات پیشین تمام تلاش ما یادآوری ضرورت تعیین یک گزاشگر ویژه حقوق بشر برای ایران از سوی سازمان ملل متحد بود. برای این منظور تلاش‌های فراوانی انجام شد تا نهایتا در شانزدهمین نشست شورا تصمیم تعیین گزارشگر عملی شد.”
به دنبال نگرانی سازمان‌های مدافع حقوق بشر در مورد نقض مضاعف حقوق شهروندان ایرانی از سوی جمهوری اسلامی، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد طی قطعنامه‌ای در ژنو جهت رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در ایران، اقدام به تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر کرد.
پس از گذشت چند ماه از صدور این قطع نامه، احمد شهید، وزیر امور خارجه سابق مالدیو، به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران معرفی شد.
معرفی گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران با واکنش مختلف مقامات رسمی جمهوری اسلامی روبرو شده و تا این لحظه نیز اجازه ورود او به ایران جهت تهیه گزارش از وضعیت حقوق بشر داده نشده است.
با اینحال مصطفی آزمایش که همزمان سخنگوی دراویش گنابادی ایران است می‌گوید: “در نشست اخیر، فعالان مختلف حقوق بشر توانستند در زمانی که به آن‌ها اختصاص داده شده بود با ارائه اسناد و گزارش‌های مختلف مساله نقض حقوق بشر را در ایران منتقل کنند. نتیجه این هم اندیشی، پرونده متنوعی از موارد نقض حقوق بشر بود که در نهایت به آقای احمد شهید تقدیم شد.”
او می‌افزاید: “در صورتی که اجازه سفر گزارشگر ویژه به ایران داده نشود، او می‌تواند با استناد به همین مقدار اسنادی که در اختیارش گذاشته شد، به موضوع حقوق بشر در ایران رسیدگی کند. ولی اگر بالاخره مقامات ایرانی با سفر وی موافقت کنند، طبیعتا می‌تواند موارد بسیار زیادی را از نزدیک مشاهده و مستندات عینی تری را جمع آوری کند.”
به گفته رئیس انجمن پاسداشت حقوق بشر در مجموع می‌شود گفت که یکی از محاسن نشست جانبی شورای حقوق بشر در شرایطی که جمهوری اسلامی اجازه انتقال اخبار مربوط به وضعیت وخیم حقوق بشر به خارج را نمی‌دهد، انتقال این وضعیت به مجامع و نهادهای جهانی مدافع حقوق بشر است.
اما آقای آزمایش می‌گوید: “در نتیجه و در شرایطی که این سد خفقان از طریق حضورشاهدان عینی شکسته می‌شود، دولت ایران یا ناچار می‌شود روش خود را عوض کند، یا اینکه در هر حال اجازه حضور گزارشگر ویژه را بدهد تا او از نزدیک صحت و سقم شهادت‌هایی را که داده شده بسنجد.”
در مورد اعدام‌های دهه ۶۰ دروغ می‌گویند
فعالان حقوق بشر ایرانی حاضر در هجدهمین نشست شواری حقوق بشر سازمان ملل متحد می‌گویند هر چند جلسات جانبی ویژه ایران در این نشست تمام شده اما ممکن است در یک هفته آینده فرصت‌های دیگری برای فعالان ایرانی جهت ارائه موارد متعدد نقض حقوق بشر فراهم شود.
شعله زمینی، فعال حقوق زنان در این زمینه به روز می‌گوید: “هنوز دو دستور در نشست اصلی مانده که احتمال طرح موضوع ایران در آن‌ها قوی است. یکی پنل مربوطه به زنان است. به علیت نقض سیستماتیک حقوق زنان در ایران ممکن است فرصت دیگری برای فعالان زن ایرانی برای مطرح کردن وضعیت زنان فراهم شود.”
خانم زمینی که به نمایندگی از سازمان غیردولتی سودویند در این اجلاس حضور دارد می‌افزاید: “دستور دیگر اجلاس، موضوع بیانیه وین در مورد مساله نسبیت فرهنگی است که در ضمن آن احتمالا یک بار دیگر موضوع ایران مطرح خواهد شد.”
این فعال حقوق زنان در مورد تلاش فعالان ایرانی در نشست‌های جانبی شورا نیز می‌گوید: “ما توانستیم از پنج پنلی که به ایران اختصاص داده شده بود از سه تای آن‌ها به خوبی استفاده کنیم. در دو مورد دیگر، به علت اختصاص آن به تشکل‌های مردم نهاد از داخل ایران که عموما در کنترل دولت هستند، ما نتوانسیتم حضور فعالی داشته باشیم و عملا این دو پنل تلف شد. البته یکی از آن‌ها لغو و در موردی هم که برگزار شد، خواهر‌زاده محمود احمدی‌نژاد به دفاع از عملکرد جمهوری اسلامی در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران پرداخت.”
اولین نشست جانبی هجدهمین دوره اجلاس حقوق بشر سازمان ملل متحد با حضور نماینده سازمان عفو بین اللمل به موضوع اعدام‌ها در ایران اختصاص داده شد.
در این بخش رضا علیجانی، فعال سیاسی ضمن اشاره به مساله اعدام‌ها در ایران گفت: “همانطور که حاکمان ایران در مورد انرژی هسته‌ای و مساله اتمی سال‌ها به جهان دروغ گفتند، در رابطه با نقض حقوق بشر هم همواره سعی در فریب افکار عمومی دارند. آن‌ها سرکوب‌های دهه شصت و به ویژه اعدام‌های سال ۶۷ را می‌خواهند فریبکارانه بپوشانند. من به عنوان یکی از زندانیان سال ۶۷ شهادت می‌دهم که اعدام‌ها از یک سال پیش حداقل برنامه ریزی شده بود و ارتباط دادن آن به عملیات مجاهدین یک فریب بیشتر نیست.”
اعدام‌های سیاسی سال ۶۷ به حکم آیت‌الله خمینی به بهانه انجام عملیات “فروغ جاویدان” از سوی سازمان مجاهدین خلق صورت گرفت، اما این اعدام‌ها تنها شامل اعضای سازمان مجاهدین نشد و شمار زیادی از اعضای گروه‌های چپ مخالف جمهوری اسلامی نیز به صف اعدامی‌ها پیوستند. از تعداد اعدام شدگان آمار دقیقی در دست نیست، اما نهادهای بین المللی و منابع غیررسمی تعداد آن‌ها را بین دو الی پنج هزار نفر گزارش کرده‌اند.
هم اندیشی و به چالش کشیدن
در مورد تاثیرات نشست جانبی شورای عالی حقوق بشر در تصمیم دولت‌ها و نهادهای مدافع حقوق بشر در ایران فعالان حقوق بشر نظرهای مختلفی دارند.
مصطفی آزمایش می‌گوید: “جلسه‌هایی که در حاشیه جلسه اصلی تشکیل می‌شود در واقع تکمله جلسه اصلی محسوب می‌شوند؛ به نظر من این جلسات به اندازه زیادی در انتقال وضعیت حقوق بشر ایران به جهان تاثیر گذار است.”
شعله زمینی، فعال حوزه زنان هم می‌گوید: “یکی از مهم‌ترین تاثیرات این جلسات، عیان شدن آن دسته از موارد نقض حقوق بشر در ایران است که حتی برای جامعه هم چندان شناخته شده نیست. اگر ما در طول این چند دوره توانسته باشیم موارد ناشناخته را از لایه‌های زیرین بیرون بیاوریم و آن را از طرفی به جامعه ایرانی و سپس به جامعه بین الملل منتقل کنیم، به نظرم در فعالیت‌هایمان موفق بوده‌ایم. از طرفی این نشست‌ها امکان هم اندیشی فعالان مختلف ایرانی و به چالش کشیدن نظرات مختلف را فراهم آورده است.”
