رییس اداره ایدز وزارت بهداشت احتمال داده است ۹۰ هزار شهروند ایرانی با HIV زندگی می‌کنند اما تنها حدود ۲۵ هزار نفر از آنها شناسایی شده‌اند. یک مقام مسوول دیگر پیش از این با استناد به فرمول‌های سازمان بهداشت جهانی تعداد حاملان HIV را بیش از ۱۰۰ هزار نفر اعلام کرده بود. اما مبتلایان به هرتعداد که باشند باید برای تمامی مراحل شناسایی و درمان خود پول بپردازند؛ خدماتی که تا سال پیش به طور کاملا رایگان ارائه می‌شد.
آمارهای متفاوت
عباس صداقت، رییس اداره ایدز وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایلنا اعلام کرده است: “براساس یک مدل ریاضی تخمین می‌زنیم که حدود ۹۰ هزار نفر مبتلا به ایدز در کشور داشته باشیم که تنها حدود ۲۵ هزار نفر از آنها شناسایی شده‌اند.”
او می‌گوید که تقریبا ۴۶ درصد مبتلایان به ایدز بین ۲۵ تا ۳۵ سال سن دارند و با فرض بر اینکه “در خوشبینانه‌ترین حالت سه الی چهار سال پیش ازکشف بیماری، مبادرت به رفتارهای پرخطر داشتند” نتیجه گرفته که گروه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال پرخطر‌ترین گروه سنی است.
او سیاست وزارت بهداشت و درمان در مورد ایدز را هم پیشگیری و هم درمان می‌داند و تاکید می‌کند: “آگاه سازی مردم ازسوی رسانه‌ها دراین زمینه یک ضرورت بسیارمهم محسوب می‌شود و انتظار داریم رسانه‌ها جدی‌تر وارد این مقوله بشوند.”
اما مدت‌هاست تعداد دقیق افرادی که با ویروس HIV زندگی می‌کنند، محل سئوال و اشکال است. وزارت بهداشت که موظف بود آمار سال ۱۳۹۰ را تا پایان همان سال اعلام کند، این موضوع را تا خرداد سال ۱۳۹۱ به تعویق انداخت. در این آمار که آخرین آمار تفضیلی رسمی است، تعداد مبتلایان به ایدز ۲۳ هزار و ۹۰۲ نفر اعلام شده که از این تعداد ۹۱ درصد مرد و ۹ درصد زن هستند.
رئیس مرکز تحقیقات ایدز وزارت بهداشت در همان زمان نسبت به اعلام این آمارها واکنش نشان داد: “آمار وزارت بهداشت فقط موارد شناسایی شده ایدز را نشان می‌دهد. اما به علت آگاهی کم مردم درباره این بیماری و روش‌های پیشگیری و درمان آن و با توجه به اینکه سیستم شناسایی فعال این بیماری بخصوص در بین روسپی‌هارا نداریم، آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت بیانگر وضعیت واقعی این بیماری در کشور نیست.”
مینو محرز تاکید کرده بود: “بر اساس فرمول های سازمان بهداشت جهانی و با توجه به موارد شناسایی شده و رشد این بیماری، می‌توان گفت بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار مورد ابتلا به ویروس ایدز در کشور ما رخ داده یعنی اکنون بین ۸۰ تا ۱۰۰ هزار فرد مبتلا به این ویروس و ناقل آن بدون اینکه حتی خودشان بدانند، به این عفونت مبتلاهستند و می‌توانند عامل انتقال آن به دیگران باشند.”
با این حال مجید رضا زاده، دبیر کمیته پیشگیری و کنترل ایدز سازمان بهزیستی در این زمینه روایت دیگری دارد: “اتفاقا کشور ما به نسبت سایر کشورهای منطقه آمار شفافی را از مبتلایان به این بیماری ارائه کرده است. در برخی کشورها دیده شده است به لحاظ مسائل جانبی مانند اثرگذاری بر صنعت توریسم، آمار مبتلایان به ایدز به صراحت اعلام نمی‌شود. اما در ایران وزارت بهداشت هر سه ماه یکبار این آمار را ارائه می‌کند.”
او یادآوری می‌کند: “البته آمار اعلام شده، آمار ثبت شده است. یعنی این تعداد مبتلایانی است که به کلینیک‌های مثلثی و کلینیک‌های تشخیص ایدز مراجعه کرده و تست داده‌اند. جواب تست آنها مثبت بوده و به این ترتیب به عنوان یک فرد HIV مثبت به ثبت رسیده‌اند. این موضوع تنها در ایران نیست بلکه در تمام جهان به همین منوال است و این به دلیل قصور نیست بلکه دلیل اصلی رفتار ویروس است که از زمانی که وارد بدن می‌شود تا زمانی که علائم بیماری آشکار شود ممکن است حدود ۱۵ سال هم طول بکشد.”
افزایش هشداردهنده شیوع جنسی
آخرین آمار اعلام شده مربوط به ایدز نشانگر واقعیت هشدار دهنده‌ای است؛ الگوی ابتلا از سال ۱۳۸۹ دچار تغییر شده و برقراری روابط جنسی با رشد دوبرابری به ۷.۲۰ درصد رسیده است. البته هنوز اعتیاد تزریقی با ۱.۶۶ در صدر قرار دارد. انتقال از مادر مبتلا به کودک و انتقال نامشخص سایر موارد را به خود اختصاص داده‌اند و هیچ مورد جدید ابتلا از راه خون و فرآورده‌های خونی گزارش نشده است.
دکتر محرز تعداد مبتلایان از طریق شیوع جنسی را بسیار بیشتر از آمار اعلام شده می‌داند و می‌گوید: “از بین بیمارانی که به بنده مراجعه می‌کنند، اگر نگویم ۱۰۰درصد، ۹۹ درصد از طریق رابطه جنسی به این بیماری مبتلا شده‌اند.”
حمیدرضا شاعری، رئیس انجمن ایدز ایران نیز “ موج سوم انتقال ایدز” را یک حقیقت محتوم می‌داند و می‌گوید: “مسیری که منجر می‌شود ایدز از معتادان تزریقی به جمعیت عمومی‌سرایت کند، همین انتقال جنسی است، به این معنی که شرکای جنسی مستقیم یا غیر مستقیم این معتادان در خطر هستند و در سرایت این بیماری به افراد دیگر نقش دارند، در این میان البته نباید نقش کارگران جنسی را فراموش کرد، در تمام دنیا بیشترین راه انتقال ایدز، روابط جنسی است، کارگران جنسی نیز در گروه افراد پرخطر و یا در مرز خطر قرار دارند، این افراد در انتقال ایدز از معتادان تزریقی به جمعیت عمومی نقش اصلی ایفا می‌کنند، از سوی دیگر کارگران جنسی علاوه بر داشتن روابط جنسی متعدد، درگیر مصرف مواد مخدر نیز هستند، بر این اساس همراهی مصرف مواد مخدر با روابط جنسی روند انتقال را سرعت می‌بخشد. موضوع اصلی در انتقال جنسی ایدز این است که با رویکرد دولتی نمی‌توان با آن مقابله کرد، متاسفانه تا کنون هر اقدامی‌در این حوزه رخ داده از طریق مراجع دولتی بوده است، این در حالی است که افراد مبتلا یا در خطر ابتلا افرادی هستند که دولت گریز هستند و جمعیت پنهان جامعه به شمار می‌آیند.”
درمانی که دیگر رایگان نیست
فارغ از تعداد افرادی که با HIV زندگی می‌کنند و نحوه ابتلای آنها به این ویروس، از سال ۹۰ برای ارائه هرگونه خدماتی به این دسته از شهروندان، پول دریافت می‌شود و بیمه و یا خدمات رایگانی به آنها تعلق نخواهد گرفت. پیش از آن تمام مراحل درمان رایگان بود.
رییس اداره ایدز وزارت بهداشت توضیح داده که بنا بر مصوبه کمیته حمایت اجتماعی HIV که متولی آن وزارت رفاه سابق بود، کمیته امداد و بیمه خدمات درمانی مسئولیت پوشش بیمه این افراد را به عهده دارند اما کمیته امداد کمبود بودجه را بهانه کرده است و بیمه خدمات درمانی هم حق بیمه نسبت میزان پیش‌بینی شده افزایش داده است. این مشکل کماکان در سال ۹۱ نیز برقرار است.
