فرهاد پیربال، نویسنده و روشنفکر کردستان عراق روز دوشنبه، ۲ دسامبر، به همراه تعدادی از کردهای ایرانی با حضور در مقابل زندان “محطه” اربیل نسبت به ادامه بازداشت هشت معترض کرد ایرانی توسط پلیس حکومت اقلیم کردستان اعتراض کردند. پیربال تهدید کرده که اگر این افراد آزاد نشوند در یک حرکت اعتراضی اقدام به خودسوزی خواهد کرد.
به دنبال این اقدام اعتراضی که دیروز به موضوع داغ رسانه‌های کردی و شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد، پلیس اربیل و وکلای زندانیان گفته‌اند که احتمال آزادی این افراد در ۲۴ ساعت آینده وجود دارد.
این هشت نفر که از فعالان سیاسی و مدنی کرد ایرانی ساکن کردستان عراق هستند، روز جمعه، ۱۷ آبان ماه به دنبال تجمعی در اعتراض به اعدام زندانیان سیاسی کرد در اربیل بازداشت شدند. خبرگزاری‌های حکومتی ایران گزارش کرده‌اند که این افراد بعد از حمله به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی در شهر اربیل بازداشت شده‌اند.
گزارش شده که کنسولگری جمهوری اسلامی به صورت غیر رسمی شاکی پرونده افراد بازداشت شده است که در میانشان اعضا و کادرهای برخی از احزاب کرد هم حضور دارند. روزنامه‌های کردستان عراق پیشتر نسبت به احتمال بازگرداندن این افراد به ایران هشدار داد‌ه بودند.
فعالان کمپین آزادی این افراد می‌گویند که جمهوری اسلامی خواهان بازداشت و استرداد همه آنهایی شده که تصاویر آنها در روز اعتراض مقابل کنسولگری ایران به ثبت رسیده، اما حکومت اقلیم تا کنون به این درخواست پاسخ مثبت نداده است.
فرهاد پیربال نخستین روشنفکر کردستان عراق نیست که نسبت به این بازداشت‌ها انتقاد کرده، پیش از او افراد دیگری مانند قباد جلی‌زاده، از شاعران معاصر کرد نیز با محکوم کردن بازداشت هشت کرد ایرانی مقابل کنسولگری جمهوری اسلامی خواهان آزادی آنها شده بودند.
بازداشت غیر قانونی
تجمع آبان ماه در پارک “شانه‌ده‌ر” اربیل، اعتراض گروهی از کردهای ایرانی ساکن کردستان عراق بود به ادامه اعدام زندانیان سیاسی کرد در ایران. تجمع کنندگان آنطور که رسانه‌های اقلیم گزارش کرده‌اند به صورت مسالمت آمیز با حرکت به سمت کنسولگری جمهوری اسلامی با شعارهایی در مخالفت با مجازات مرگ خواهان متوقف شدن اعدام ها در ایران شدند.
این تجمع مسالمت آمیز به گفته برخی از خانواده های هشت کرد ایرانی بازداشت شده در اربیل، مقابل دروازه اصلی پارک خاتمه یافته و افراد دیگری به جز افراد بازداشت شده به صورت خودسر به کنسولگری حمله کرده‌اند. آنها می‌گویند بازداشت بستگانشان قبل از هر چیز یک اقدام غیر قانونی بوده است.
تجمع مقابل سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌های جمهوری اسلامی یک سنت سیاسی اپوزیسیون خارج از کشور است. در بیش از سه دهه گذشته شماری از ایرانیان خارج از کشور برای محکوم کردن سیاست‌های جمهوری اسلامی، به ویژه در رابطه با حقوق بشر دست به تجمعات نمادین مقابل نمایندگی‌ها، دفاتر، کنسول‌گری‌ها و سفارت خانه های جمهوری اسلامی زده‌اند.
در مواردی که این تجمع‌ها به خشونت کشیده شده، افراد یا گروه‌هایی بر اساس قوانین کشور میزبان بازداشت و محاکمه شده‌اند. در یک مورد در اردیبهشت سال ۸۹ چندین شهروند ایرانی معترض به اعدام فرزاد کمانگر و چهار زندانی سیاسی دیگر، مقابل سفارت جمهوری اسلامی در فرانسه بازداشت شدند. سفارت به جرم تخریب اموال خود از معترضان شکایت کرد. دادگاه پس از حدود یک سال کشمکش قضایی رأی بر برائت و بی‌گناهی همه متهمان داد و ادعاهای سفارت را مردود دانست.
جزئیات دادگاه این افراد برخلاف روند بازداشت دادرسی هشت فعال کرد ایرانی در اربیل، توسط رسانه‌های فرانسه منتشر شد. اما در صورت پذیرفتن ادعای سفارت ایران مبنی بر دست داشتن این افراد در حمله به کنسولگری، آیا موازنین قانونی در خصوص آنها رعایت شده است؟
معترضان به بازداشت هشت کرد ایرانی در اربیل در پاسخ می‌گویند علاوه بر بازداشت غیر قانونی، این افراد دست کم در ده روز نخستین بازداشت از حقوق یک زندانی عادی مانند داشتن وکیل و ملاقات محروم بوده‌اند. آنها قبل از هر چیز خواهان رسیدگی عادلانه و شفاف به اتهامات و در نهایت آزادی این هشت نفر هستند.
نگهداری به دلایل سیاسی
حکومت اقلیم کردستان عراق و احزاب حاکم بر آن، دارای مناسبات تاریخی با جمهوری اسلامی هستند و در طول سالهای گذشته نیز به علت نفوذ اقتصادی سیاسی و نقش تعیین کننده ایران در عراق این روابط تقویت شده است. جمهوری اسلامی علاوه بر حکومت مرکزی عراق همواره روابط ویژه با حکومت کردستان داشته و هر از چندگاهی در سطوح بالا با مقامات این منطقه فدرال بر سر موضوع‌های مختلف به گفتگو می‌نشیند.
با اینکه رسانه‌های دو طرف تنها به پوشش نشست‌ها و دیدارهای رسمی بین حکومت اقلیم و جمهوری اسلامی بسنده کرده‌اند، اما بسیاری از روزنامه‌های منتقد کردستان عراق در مورد مناسبات امنیتی و پنهان و پشت پرده این احزاب با جمهوری اسلامی سخن می‌گویند.
کردستان عراق از اوایل دهه هفتاد شمسی تا کنون محل اقامت چندین حزب کرد مخالف جمهوری اسلامی است. بر اساس توافق حکومت اقلیم با جمهوری اسلامی، این احزاب حق ندارند در خاک کردستان عراق به صورت مسلحانه علیه جمهوری اسلامی فعالیت کنند. بسیاری از این احزاب سالهاست مشی مسلحانه را کنار گذاشته و در توافقی جداگانه با حکومت اقلیم از به کار گیری خاک کردستان عراق برای رویارویی نظامی با ایران خودداری کرده‌اند.
باوجود پایبندی به این توافق، احزاب کرد ایرانی همواره یکی از محورهای مهم مناسبات اقلیم با ایران بوده است. با تبدیل شدن این احزاب به “کارت فشار”، دو طرف در مناسبات مختلف از آن در راستای تامین و تنظیم منافع خود استفاده کرده‌اند..
بسیاری از ناظران بازداشت و بلاتکلیفی هشت کرد ایرانی در اربیل را نتیجه چنین توافقاتی می‌دانند.
واکنش احزاب کرد ایرانی
با اینکه گفته شده چند نفر از بازداشت شدگان از اعضای یکی از احزاب کرد هستند، اما هیچ یک از این احزاب تا کنون به صورت رسمی نسبت به این بازداشت‌ها واکنش نشان نداده‌اند. گرچه گزارش شده مقامات ارشد این احزاب به صورت پنهانی در حال رایزنی برای آزادی زندانیان هستند.
این احزاب در سالهای گذشته به علت سکونت و محل اقامت، به قوانین و تعهدات داخلی و منطقه‌ای کردستان عراق پایبند بوده و در مواردی چشم بر انتقادات و اشتباهات اقلیم در رابطه با کردهای مهاجر بسته‌اند.
در سالهای گذشته به ویژه پس از بحران ارزی و اقتصادی دو سال پیش ایران، جمعیت چشمگیری از کردهای ایرانی جویای کار راهی منطقه کردستان عراق شده‌اند. علاوه بر آنها تعداد دیگری نیز از سال ۲۰۰۵ برای تحصیل در دانشگاه‌های اقلیم کردستان در این منطقه سکونت کرده‌اند.
در این مدت موارد متعددی از برخوردهای غیر قانونی و غیرعادلانه با این دسته از مهاجران ایرانی در اقلیم کردستان عراق گزارش شده اما احزاب کرد ایرانی نسبت به آنها واکنشی آشکار و رسمی نداشته‌اند. گرچه خود آنها می‌گویند در جهت بهبود وضعیت کردهای ایرانی همواره با مقامات و نهادهای حکومت اقلیم رایزنی می‌کنند.
مهاجران عادی کرد ایرانی از جمله بی‌پناه ترین مهاجران کردستان عراق هستند، آنها نه از سوی جمهوری اسلامی نه توسط اقلیم و نه از طرف احزاب کرد حمایت نمی‌شوند. بازداشت این هشت نفر تنها پیامد این وضعیت نیست، در همین سالها شمار زیادی از این شهروندان، متهم به ارتکاب جرایم مختلف، در زندانهای اقلیم کردستان در شرایطی که قانون تعریف روشنی برای آنها ندارد، نگهداری می‌شوند.
اعتراض نویسندگان و روشنفکران کرد عراقی نسبت به این سیاست که همزمان با بلاتکلیفی “هشت کرد ایرانی بازداشت شده” شدت گرفته، می‌تواند علاوه بر آزادی فوری این زندانیان، آغازی باشد برای به چالش کشیدن این سیاست که قربانیان آن شهروندانی هستند که به علت تنگنای اقتصادی و استبداد سیاسی ناچار به جلای وطن شده‌اند.
منتقدان داخلی حکومت اقلیم می‌گویند کوتاه آمدن حکومت اقلیم کردستان و در این مورد حزب تحت رهبری بارزانی نسبت به خواسته‌های جمهوری اسلامی، در رابطه با این هشت نفر، می‌تواند منجر به تداوم سیاست های مداخله جویانه جمهوری اسلامی در کردستان عراق مانند گلوله‌باران مناطق مرزی شود.
