سال ۱۳۹۱ با تمدید ماموریت احمد شهید به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران از سوی سازمان ملل آغاز شد؛ گزارشگری که همچون سال قبل اجازه سفر به ایران نیافت. سالی که اعتراض به خشک شدن دریاچه ارومیه، اقدام علیه امنیت ملی تلقی شد، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برای ملاقات با فرزندان زندانی خود راهی زندان اوین شد، فشارها بر خانواده های زندانیان سیاسی فزونی یافت، اما اعتراض، اعتصاب و نامه های سرگشاده و بیانیه های زندانیان سیاسی نیز قطع نشد.در نهایت همچون روزهای آغازین سال که تنها ۲۰ نفر امکان مرخصی نوروزی از زندان را یافته بودند در روزهای پایانی سال هم تنها تعداد معدودی از زندانیان سیاسی اجازه یافتند نوروز را با وثیقه های کلان در کنار خانواده خود به سر برند.
میرحسین موسوی، آخرین نخست وزیر ایران و رهبر فعلی جنبش سبز که دو سال پیشتر را سال “استقامت و پایداری بر مطالبات برحق و قانونی ملت ایران” نامیده بود همراه با زهرا رهنورد در حصر و بازداشت خانگی باقی ماند.تنها تغییری که در سال گذشته در وضعیت او ایجاد شد انتقال به بیمارستان قلب تهران و بازگشت به زندان خانگی بود. آن هم در حالیکه فشارها بر اعضای خانواده اش در جهت عدم اطلاع رسانی از وضعیت وی و زهرا رهنورد به جایی رسید که دخترانشان ساعت ها تحت بازجویی قرار گرفتند. مهدی کروبی، دیگر رهبر جنبش سبز و رئیس اسبق مجلس شورای اسلامی هم به بیمارستان منتقل و به زندان خانگی بازگردانده شد؛ یکی از فرزندانش به وزارت اطلاعات احضار و فرزند دیگرش به دلیل اطلاع رسانی درباره کهریزک به زندان محکوم شد.
دریاچه ارومیه امنیتی شد
سال گذشته در آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، اعتراض های مردمی به بی توجهی مسئولان نسبت به خشک شدن دریاچه ارومیه به خیابان ها کشیده شد. ۲۹ تن از فعالان مدنی و فعالان دیگر عرصه ها در تبریز بازداشت شدند. آنها که متهم به اقدام علیه امنیت ملی و عضویت در تشکل ها و گروههای غیر قانونی هستند، پس از آزادی با قرار وثیقه، از سوی دادگاه به حبس محکوم شدند و تعدادی از آنها در حال حاضر برای سپری کردن محکومیت خود در تبریز در زندان به سر می برند. خانواده های این فعالان با اعتراض به سیاسی و امنیتی کردن معضل دریاچه ارومیه از سوی حکومت اعلام کردند که آنها برای همفکری و پیدا کردن راهکاری برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه دور هم جمع شده بودند که با یورش نیروهای امنیتی مواجه شدند.
مرتضی و مصطفی عوض پور، موسی برزین خلیفه لو، یعقوب رمضانی، وحید شیخ بگلو، محمود فضلی، جلیل علمدار میلانی، فرزاد مهدوی، محمدعلیمرادی، علی شیرناک، محمد امیری، تقی صوفیانی، تقی سلحشور، یوسف سلحشور، عبدالله صدوقی، مهدی حمیدی شفیق، جمشید زارعی، حسن ارک، مهدی مهاجر، عزیز پورولی، احمد علیزاده، یاسر سلمانی رضایی، ایلقار کریمی، مهدی نوری و احمد ریاضی مبارکی از جمله این بازداشت شدگان بودند.
آمار دقیقی از بازداشت شدگان در جریان اعتراض مردم به خشک شدن دریاچه ارومیه در شهرهای ارومیه و تبریز منتشر نشد اما فرانک فرید، از فعالان مدنی تبریز از جمله بازداشت شدگان بود و خبرها حاکی از بازداشت دیگر فعالان مدنی در سایر شهرهای آذربایجان از جمله مراغه و اردبیل بود.
زوج های زندانی
کمی آن سوتر و در پایتخت اما فصل جدیدی در نقض حقوق بشر از سوی دستگاه های امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی در سال گذشته گشوده شد. “زوج های زندانی” از جمله زندانیان سیاسی و مطبوعاتی و عقیدتی در سال گذشته بودند که اعتراضات و انتقادات بسیاری را متوجه جمهوری اسلامی کردند. ژیلا بنی یعقوب و مهسا امرآبادی، دو روزنامه نگار زندانی در شرایطی برای سپری کردن دوران محکومیت خود به زندان اوین رفتند که بهمن احمدی امویی و مسعود باستانی، همسران روزنامه نگار آنها از خرداد و تیر ۸۸ در زندان به سر می برند. درخواست خانواده های این روزنامه نگاران مبنی بر انتقال آنها به زندان اوین هم از سوی مسئولان مورد توجه واقع نشد وبهمن احمدی امویی و مسعود باستانی در زندان رجایی شهر ماندند. (بهمن احمدی امویی و مسعود باستانی در حال حاضر در مرخصی به سر می برند).
آنها اما تنها زوج های زندانی نیستند. فاران حسامی، مدرس دانشگاه آنلاین بهائیان در حالیکه برای پی گیری پرونده همسرش مراجعه کرده بود بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. کامران رحیمیان، همسر او در زندان رجایی شهر زندانی است.
سال بازداشت روزنامه نگاران
اگر چه بازداشت های فله ای فعالان مدنی، روزنامه نگاران و فعالان سایر عرصه ها بعد از انتخابات خرداد ۸۸ آغاز شده و در سالهای اخیر همچنان ادامه داشته اما سال ۹۱ را می توان سال بازداشت فله ای روزنامه نگاران نامید. زمستان ۹۱ بیش از ۱۹ روزنامه نگار بازداشت شدند؛ بازداشت‌هایی که با یورش نیروهای امنیتی به تحریریه‌های ۵ روزنامه و هفته نامه یعنی بهار، شرق، اعتماد، آرمان و آسمان همراه بود.
سلیمان محمدی، میلاد فدایی اصل، جواد دلیری، نسرین تخیری، ساسان آقایی، اکبر منتجبی، پوریا عالمی، پژمان موسوی، امیلی امرایی، مطهره شفیعی، نرگس جودکی، صبا آذرپیک، کیوان مهرگان، حسین یاغچی، علی دهقان، ریحانه طباطبایی، فاطمه ساغرچی، احسان مازندرانی و جواد روح با قرار وثیقه آزاد شدند.وزیر اطلاعات هم اعلام کرد که بازداشت گسترده روزنامه نگاران “مرهون همراهی و همکاری مجموعه رسانه‌ها و خبرنگاران پایبند نظام” بوده است. وزارتخانه متبوع حیدر مصلحی با انتشار سه اطلاعیه، روزنامه نگاران بازداشت شده را افراد مرتبط با بی بی سی و اعضای یک “شبکه رسانه‌ای متصل به اردوگاه رسانه‌ای استکبار” معرفی کرده و مدعی شده بود که “این شبکه توسط سازمان عملیات روانی دولت انگلیس (موسوم به بی‌بی‌سی) با بهره برداری از تجارب مقطع فتنه ۸۸ احداث و با همکاری چند دولت غربی اداره می شد”.
همزمان سازمان گزارشگران بدون مرز از احضار روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی و مدنی به شکل گسترده در سراسر کشور خبر داد و اعلام کرد که “در بازجویی‌های انجام شده، ماموران امنیتی با تهدید به آنها گفته‌اند که باید متعهد شوند هیچ گونه فعالیتی در چارچوب انتخابات ریاست جمهوری خرداد سال آینده انجام نخواهند داد”.
امامی ناصری و علیرضا آقایی راد، مدیر مسئول و دبیر سیاسی روزنامه مغرب دیگر روزنامه نگارانی بودند که بازداشت شدند. امامی ناصری، مدیرمسئول روزنامه مغرب پیش از این نیز یکبار و ۸ بهمن ماه پس از ۱۲۰ روز با قرار وثیقه آزاد شده بود.
از سوی دیگر سایت خبرنگاران ایران از بازداشت بیش از ده روزنامه نگار در ایلام خبر داد؛ شهری که روزنامه ندارد. بازداشت روزنامه نگاران سپس به کردستان رسید و مسعود و خسرو کردپور به اتفاق قاسم احمدی بازداشت شدند.
حقوقدانان و فعالان سیاسی
تداوم نگهداری مصطفی تاج زاده در قرنطینه و به صورت انفرادی، انتقال ابوالفضل قدیانی به زندان قزل حصار و بازداشت و اعتصاب غذای مهدی خزعلی از بارزترین اخبار مربوط به زندانیان سیاسی در سال گذشته بود. با این حال نامه ها، اعتراضات و انتقادات این زندانیان سیاسی از درون زندان نیز همچنان ادامه دارد.
ابوالفضل قدیانی که منتقد رهبر جمهوری اسلامی است در نامه های متعددی از زندان اوین به نقد او ادامه داد و سرانجام به زندان قزل حصار منتقل شد. او روزهای پایانی سال به بیمارستان منتقل شد و این در حالی بود که هم او و هم همسرش هنگام انتقال این فعال سیاسی به زندان قزل حصار اعلام کرده بودند که قصد جان آقای قدیانی را کرده اند و جان او در این زندان در خطر است.
مهدی خزعلی اما تعداد روزهای اعتصاب غذایش به عدد ۱۰۰ نزدیک شده و فرزندش نگران از وضعیت جسمانی پدر اعلام کرده است که پدرش در آستانه شهادت قرار دارد.
اعضای کانون مدافعان حقوق بشر هم سال گذشته را در زندان سپری کردند؛ محمد علی دادخواه، محمد سیف‌زاده، عبدالفتاح سلطانی، نسرین ستوده و نرگس محمدی.
نرگس محمدی که در جریان بازجویی‌ها در زندان دچار فلج عضلانی شده بود با قرار وثیقه آزاد شد، محمدعلی دادخواه با قرار وثیقه به مرخصی آمد، محمد سیف‌زاده در آستانه پایان محکومیت و آزادی، با پرونده‌ای جدید و حکمی ۶ ساله مواجه شد و عبدالفتاح سلطانی به دلیل بیماری و وضعیت وخیم جسمانی در بیمارستان بستری شد. نسرین ستوده هم در حالی روزهای پایانی سال به مرخصی آمد که طی سال گذشته به دلیل ممنوع الخروج شدن دختر ۱۲ ساله اش که به اعتصاب غذای او منجر شد و همچنین فوت مادرش، به شدت خبرساز شده بود.
دراویش گنابادی
حمید رضا مرادی سروستانی، مصطفی دانشجو، امیر اسلامی، رضا انتصاری، امید بهروزی، افشین کرم‌پور و فرشید یدالهی فارسی، هفت وکیل دراویش گانابادی و یا همکاران سایت مجذوبان نور هستند که بیش از ۱۸ ماه است در بازداشت به سر می برند و به دلیل خودداری از حضور در دادگاه به سلول انفرادی منتقل شده اند. سایت مجذوبان نور، پایگاه خبری دراویش گنابادی است. آنها سال را در اعتصاب غذا به پایان بردند آن هم در حالی که نه تنها از داشتن وکیل محروم هستند بلکه به دستور قاضی صلواتی از امکانات پزشکی محروم شده و در اقدامی توهین آمیز، موی سر و صورت آنها را به اجبار تراشیده اند.
کسری نوری و صالح مرادی، دو تن دیگر از دراویش گنابادی نیز که در زندان عادل آباد شیراز به سر می برند در حمایت از دروایش زندانی در تهران دست به اعصتاب غذا زده اند که وضعیت جسمانی آنها وخیم گزارش شده است.
افزایش فشارها بر خانواده ها
فشار بر اعضای خانواده های زندانیان سیاسی از طریق احضار، محاکمه و صدور حکم برای آنها طی روزها و ماههای گذشته افزایش یافت. به عنوان مثال شهنار سگوند، همسر علی نجاتی طی روزهای گذشته در دادگاه حضور یافت و مورد محاکمه قرار گرفت و مریم النگی، همسر محسن دگمه چی به سه سال حبس تعزیری محکوم شد.
مصاحبه های آنها با رسانه ها و اطلاع رسانی درباره اعضای زندانی خانواده خود مبنای اتهاماتی چون تبلیغ علیه نظام، نشر اکاذیب و تشویق اذهان عمومی قرار گرفته است.
د رواقع سال ۹۱ نه خانواده‌ها از آزار و اذیت نیروهای امنیتی و قضایی در امان ماندند و نه زندانیان. سال ۹۱، سالی بود که فائزه هاشمی و مهدی هاشمی بازداشت و سپس با قرار وثیقه آزاد شدند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم برای ملاقات با فرزندانش همچون سایر خانواده‌های زندانی به زندان اوین رفت. مادران عزادار همچون حکیمه شکری و وژیلا کرم‌زاده مکوندی به جرم همراهی و همدردی با خانواده‌هایی که فرزندانشان در جریان اعتراضات مردمی به اعلام نام محمود احمدی‌نژاد به عنوان برنده انتخابات ۸۸ کشته شده بودند در زندان ماندند و تغییری در وضعیت و پرونده زندانیان سیاسی محکوم به اعدام داده نشد و همچنان خطر اعدام بالای سر زانیار مرادی، لقمان مرادی، عبدالرضا قنبری، محسن و احمد دانش پور مقدم، وحید اصغری، حبیب الله گلپری پور، حبیب الله لطیفی، شیرکو معارفی و احمدرضا هاشم پور سایه افکنده است. تنها سعید ملک پور بود که سال گذشته حکم اعدام اش نقض شدهر چند سرنوشت حکم و پرونده او نیز نامعلوم است.
