آمارهای مربوط به وضع معیشت زنان سرپرست خانوار نگران‌کننده است. روز به روز به تعدادشان افزوده می‌شود، میانگین سنی آنها رو به کاهش است و جزء محروم‌ترین اقشار جامعه به حساب می‌آیند. با وجود تمام این مشکلات طرح مربوط به بیمه زنان سرپرست خانوار که مدت‌هاست وعده داده شده، اجرایی نشده است. مسئولان و نهادهای مختلف هم هر بار از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کنند و تقصیر را بر گردن نهادهای دیگر می‌اندازند. در تازه‌ترین مورد یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس گفته است: “منابع مالی مشخصی جهت بیمه شدن بیمه زنان سرپرست خانوار وجود ندارد و به همین دلیل این موضوع تاکنون مسکوت مانده است.”
به گفته عباس صلاحی “آمار این قشر به دلایل مختلف رو به افزایش است و از آنجا که ۸۴ تا ۸۵ درصد این افراد شاغل نیستند، عدم برخورداری از بیمه مشکلات بسیاری را برای آنان ایجاد کرده و به آسیب‌های بیشتر آنان منجر می‌شود.”
شهین‌دخت مولاوردی معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده پیش‌تر در این ارتباط گفته بود: “با زنانه شدن سالمندی و از سوی دیگر با زنانه شدن سرپرستی خانوار مواجهیم که پیوندی ناگسستنی با زنانه شدن فقر دارد که در گفتمان توسعه از آنان به‌عنوان فقیرترین فقرا یاد می‌شود.”
به گفته او “علاوه بر مرگ شوهران، با توجه به افزایش آمار طلاق، انتظار می‌رود که تعداد زنان سرپرست خانوار به علت طلاق، افزایش یابد.”
۵۴ درصد از زنان سرپرست خانوار؛ بدون هیچ حمایتی
”۸ درصد زنان سرپرست خانوار معلول، ۷ درصد دارای بیماری جسمی، ۱۴.۵ درصد دارای بیماری روانی و ۳۰ درصد از آنها از کار افتاده هستند. ضمن آنکه تنها ۴۶ درصد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی شامل کمیته امداد، بهزیستی، بنیاد شهید، شهرداری و… هستند.” این آمار را پیش‌تر عادل آذر رئیس مرکز آمار ایران نیز اعلام کرده بود. در آمار تیرماه گذشته از سوی مرکز آمار ایران هم اعلام شد افزایش ۲ ممیز ۵ برابری این گروه از زنان در دوره‌ای ۱۵ ساله به چشم می‌خورد.
بر اساس این گزارش‌ها کمترین درآمد زنان سرپرست خانوار مربوط به استان سیستان و بلوچستان است؛ در این استان درآمد یک زن سرپرست خانوار ماهیانه ۲۷۵ هزار تومان است. زنان سرپرست خانواده برای دستیابی به آموزش و فرصت‌های شغلی هم نسبت به مردان با دشواری‌های بیشتری رو به رو هستند. به گفته مولاوردی آمارهای گرفته شده در سطح دنیا نشان می‌دهد که زنان بیش از هر قشر دیگری فقر را تجربه می‌کنند. از سوی دیگر زنان سرپرست خانوار به علت داشتن مسئولیت‌های متعدد، با خطر ابتلا به بیماری‌های جسمی روبرو هستند و سلامت روانی و اجتماعی آنها تهدید می‌شود؛ مسائلی که بر لزوم بیمه بودن این قشر از زنان تاکید می‌کند.
بیمه زنان سرپرست خانوار در حالی مسکوت مانده که در روزهای پایانی سال ۹۲ مولاوردی وعده داده بود “مبلغی که دولت برای بیمه زنان سرپرست خانوار در سال ۹۳درنظر گرفته قطعا صرف بیمه این دسته از زنان خواهد شد.” او البته گفته بود: “پیشنهاد ما ۱۵۰میلیارد تومان برای بیمه ۵۰۰هزار زن بود که با توجه به سیاست انقباضی دولت فعلا ۱۵میلیارد تومان درنظر گرفته شده است.”
بسیاری از کارشناسان، مسئولان تامین اجتماعی را مسئول اجرایی نشدن بیمه زنان خانوار می‌دانند، تامین اجتماعی اما زیر بار نمی‌رود. معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی اسفندماه گذشته با توجه به ابهاماتی که درخصوص شانه خالی کردن تامین اجتماعی از قبول این مسئولیت وجود دارد، گفته بود:” ایده آل ترین وضعیت برای یک صندوق بیمه ای آن است که نسبت بیمه شدگان خود را افزایش دهد”.
محمدحسن زدا افزوده بود: “نسبت بیمه شدگان به دریافت کنندگان مستمری در دهه ۷۰ رقم ۲۵ بوده است، اما اکنون به ۶ ممیز ۵ رسیده است، به معنای آنکه به ازای هر۶ ممیز ۵ نفریکه مستمری می گیرند، به یک نفر حقوق می پردازیم.”
معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه در این شرایط موضوع شانه خالی کردن تامین اجتماعی از قبول مسئولیت بیمه زنان سرپرست خانوار سوء تفاهم است، گفته: “به وزیر رفاه درخواست کتبی دادیم برای آنکه کار بهتر انجام شود و سامان بهتری پیدا کند بیمه این قشر به یک صندوق واگذار شود.”
به گفته این مقام مسئول” از اعتباری که دولت برای زنان سرپرست خانوار در نظر گرفته بود ۵۰ درصد به تامین اجتماعی و ۵۰ درصد به صندوق بیمه کشاورزان اختصاص داشت که ما در نامه به وزیر اعلام کردیم حاضریم ازحقوق خود بگذریم و کار از یک صندوق پیگیری شود.”
سهم زنان: فقر و بیکاری
بنا بر اعلام مولاوردی، معاون رئیس‌جمهوری اسلامی در امور زنان، در پنج سال گذشته آمار زنان سرپرست خانوار سه درصد افزایش داشته است: “در واقع سرپرست ۱۲ درصد از خانواده‌های ایرانی زنان هستند، در عین حال ۸۲ درصد این رقم نیز، بیکار هستند.”
آمار بالای بیکاری اما تنها به زنان سرپرست خانوار محدود نمی‌شود و به طورکلی جامعه زنان را در بر گرفته است. تازه‌ترین گزارش‌های مرکزآمار حاکی از آن است مشارکت اقتصادی زنان کاهش و نرخ بیکاری آنها تا دو برابر مردان افزایش یافته است. در متن سخنرانی مولاوردی در همایش ملی “زنان نقش‌آفرینان فرهنگ و اقتصاد” که از سوی رسانه‌ها منتشر شده نیز با اشاره با آمار ۶۰ درصدی پذیرفته‌شدگان دختر در مراکز آموزش عالی آمده است: “با وجود افزایش میزان حضور زنان در مراکز آموزش عالی و افزایش سطح تحصیلات آنان، مقایسه درصد زنان و مردان دارای مدارک تحصیلی مختلف مؤید این نکته است که همچنان تفاوت چشمگیری بین تعداد مردان و زنان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و دکترا وجود دارد و در مقطع دکترای تخصصی سهم زنان معادل نیمی از دانشجویان مرد است.”
همچنین بنا به اعلام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نرخ بیکاری در میان زنان نسبت به مردان دو برابر شده است. بسیاری از کارشناسان ریشه این مشکل را سیاست‌های حکومت در راستای دور کردن زنان از جامعه و تشویق آنها به فرزندآوری می‌دانند.
