حسن روحانی چند روز پیش در جمع کسانی که “جوانان نخبه کشور” نامگذاری شده بودند، ضمن تاکید بر استفاده از نخبگان حاضر در داخل کشور گفت: “باید با برنامه‌ریزی و عمل، زمینه جلب و جذب نخبگانی را که از کشور مهاجرت کرده‌اند، فراهم آوریم.”
در سالهای گذشته و حتی پیش از آغاز به کار دولت روحانی، مسئولان اجرایی کشور خواستار بازگشت ایرانیان خارج کشور می شدند. از نظر این مسئولان، ایرانیان خارج کشور که سرمایه مالی هنگفتی دارند، در اولویت قرار دارند. پس از آنان نخبگان و تحصیلکردگان هستند که در بحران “فرار مغزها” از کشور خارج شده و دیگر برنگشته اند. سردبیر روزنامه راستگرای رسالت در اواخر سال ۱۳۸۹ طی یادداشتی درباره ضرورت بازگشت ایرانیان خارج از کشور، این نگرش درون حکومتی را به خوبی ترسیم کرد. او نوشته بود: “بیش از ۵۰۰ موسسه علمی و فرهنگی و اقتصادی فعال به نام ایرانیان مقیم خارج کشور ثبت شده است. در این موسسات عناصر نخبه‌ای وجود دارند که میخواهند خدمتی به مردم خود بکنند. ثروت ایرانیان مقیم خارج کشور با بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار تخمین زده میشود. بسیاری از چهره‌های علمی معتبر جهان در مراکز علمی و در رشته‌های گوناگون را ایرانیان تشکیل می دهند که شهرت جهانی دارند امروز که کشور در مسیر پیشرفت و ترقی و خدمت بی منت به مردم قرار دارد، بسیاری از ایرانیان مقیم خارج میخواهند در خدمت به مردم و پیشرفت کشور سهیم باشند. دولت باید با ارتباط معقول و منطقی با ایرانیان خارج کشور زمینه‌های این خدمت و همکاری را مهیا کند.”
نگاه کاسبکارانه به ایرانیان خارج کشور، در این سالها نتیجه ای نداشت و زمینه بازگشت آنان فراهم نشد. در این میان اخباری هم که از برخوردهای امنیتی انجام شده با ایرانیان بازگشته به وطن منتشر شد، اقدامات دولت را بی اثر کرد.
برای نمونه بازداشت و حبس گروهی از چهره های دانشگاهی در این سالها، همچون رامین جهانبگلو، آرش علایی، کامیار علایی، امید کوکبی و حمید بابایی نشان می داد که خطر بازگشت به ایران حتی برای استادان دانشگاه و دانشجویان نیز وجود دارد.
پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری ایران، آنچنان که در ایران مرسوم است، وعده فراهم کردن زمینه بازگشت ایرانیان خارج از کشور نیز مطرح شد. و با توجه به پایگاه رای دهندگان به روحانی وعده هایی درباره حل مشکلات ایرانیان منتقد و معترض خارج از کشور نیز داده شد. او حتی یکبار گفته بود: “راه را برای کسانی که خواهان بازگشت و وحدت هستند هموار کنیم.” و اینکه “باید کمک کنیم از مشکلات و اختلافات عبور کنیم و مشکل را افزون نکنیم. یعنی آنها که آماده‌ی بازگشت هستند راهشان را تسهیل کنیم؛ چون توبه برای همه است.”
گرچه این سخنان مورد استقبال ایرانیان منقد خارج از کشور قرار نگرفت، اما حتی همین اظهارات نیز رضایت نهادهای قضایی و امنیتی را در پی نداشت. وزارت اطلاعات “کمیته بازگشت ایرانیان خارج از کشور” را تشکیل داد که با نماینده وزارت خارجه جلساتی مشترک را برگزار می کردند و ایمیلی اعلام شد تا کسانی که خواستار بازگشت هستند، وضعیت خود را استعلام کنند.
وزیر اطلاعات نیز اظهاراتی درباره بازگشت ایرانیان خارج از کشور در ابتدای وزارت خود مطرح کرده بود که بعد از واکنشهای شدید محافظه کاران، ترجیح داد که سکوت کند.
در این ماه ها چند تن از چهره های سیاسی نزدیک به اصلاح طلبان هم که به ایران بازگشته بودند، دستگیر و زندانی شدند و سخنگوی قوه قضائیه از محاکمه غیابی گروهی دیگر از ناراضیان خارج از کشور خبر داد.
به این ترتیب به نظر می رسد که برنامه دولت روحانی برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور، شکست خورده باشد. چند روز پیش سایت راستگرای پارس در گزارشی با عنوان “چگونه روند ورود فتنه گران به داخل کشور متوقف شد؟” نوشت: “بعد از انتخابات ۲۴ خرداد ۹۳، برخی فتنه گران که از کشور گریخته بودند تلاش های بسیاری کردند که مجددا به داخل برگردند لیکن با عملیات وسیع قضایی و برخی نهادهای مختلف نظام، عملا روند بازگشت آنها متوقف شد.”
در این گزارش آمده بود: “جلساتی بین فتنه گران خارج نشین در مورد بازگشت به کشور صورت گرفت. در این جلسات اطلاعات برخی سرشاخه های داخلی آنها نیز مورد بحث قرار گرفت در عین حال متاسفانه برخی از درون دستگاه اجرایی برای مساعد بودن شرایط جهت فعالیت مجدد آنها پالس هایی مثبت ارسال می کردند.”
نویسنده گزارش اضافه کرده بود: “ فتنه گران که تصور می کردند فضای عمومی و پشتیبانی در دستگاه اجرایی دارند تصمیم گرفتند در قالب چند لایه وارد کشور شوند.بر اساس این تصمیم، مقرر شد بستگان برخی مقامات عالی نظام که در فتنه موثر بوده اند در ابتدا وارد شوند که بعد از عدم برخورد و ریختن قبح ورود فتنه گران، سایر افراد نیز روند بازگشت را آغاز کنند.”
در پایان این گزارش آمده بود: “بررسی های «پارس» نشان می دهد دستگاه قضایی در این زمینه تحت فشار بسیاری قرار دارد لیکن با جمع بندی صورت گرفته و پشتیبانی مسئولین ارشد قضایی، دادستانی و قضات با قاطعیت مضاعف به این پرونده ها رسیدگی می کنند.”
سایت جرس در گزارشی که پانزدهم تیرماه درباره این موضوع منتشر شد، تاکید کرد که طرح روحانی برای بازگشت ایرانیان شکست خورده و راه بازگشت بسته شده است. همین گزارش در سایت راه دیگر نیز منتشر شد. سایت امنیتی بولتن نیوز در واکنش به این گزارش که آنرا به نقل از راه دیگر آورده بود، نوشت: “احکام دادگاه ها به معنای مخالفت با برنامه دولت برای بازگشت ایرانیان به وطن نیست.”
بولتن نیوز تاکید داشت: “نویسنده راه دیگر و بخشی از مخالفان نظام باید توجه داشته باشند، که سیر پرونده و دادگاه عده ای محدود که در سال های ۸۸ یا قبل و بعد از آن، با فتنه جویی و اقدام علیه امنیت ملی و خلاف منافع کشور تحرکاتی داشته اند و یا با دشمن همکاری داشته و مشکلاتی ایجاد کرده اند را نباید به سرنوشت طیف گسترده ای از ایرانیان خارج کشور ربط دهند و نباید موضوع تلاش دولت روحانی و مسوولان نظام برای بازگشت ایرانیان خارج کشور را به معنای عفو افرادی ارزیابی کنند که اقدامات مختلفی علیه کشور و نظام داشته اند.”
نویسنده این سایت اضافه کرده بود: “نباید عملکرد عده ای محدود که اخیرا به کشور وارد شده اند یا در خارج کشور هستند و محکوم شده اند، را به همه ایرانیان تعمیم دهند. این ظلم به کشور و هموطنان ایرانی در داخل و خارج کشور و وطن عزیزمان ایران است که تصور کنیم با همه به یک شکل برخورد خواهد شد و هر کس وارد کشور شود قرار است محکوم شود.”
تلاش سایت بولتن نیوز برای جدا کردن حساب مخالفان و منتقدان سیاسی جمهوری اسلامی، در واقع تلاشی است که سالهاست برای تفکیک ایرانیان خارج از کشور انجام میشود. تحلیلگران معتقدند که هدف اصلی این تفکیک، آرزوی بازگشت سرمایه های مالی، بدون دردسرهای سیاسی است. طرحی که حداقل تا کنون نتیجه ای نداشته است.
