جو استورک، معاون خاورمیانه و آفریقایی سازمان دیده بان حقوق بشر،در مصاحبه با روز از وضعیت “نگران کننده” حقوق بشر در ایران گفته است. استورک پیش از پیوستن به این سازمان در سال 1996، یکی از مؤسسان پروژۀ تحقیقات و اطلاعات خاورمیانه (ام- ای- آر- ای- پی) بود و به عنوان سردبیر گزارشات خاورمیانه فعالیت داشت.
مصاحبه با جو استورک در پی می آید.
شما به عنوان کسی که چندین سال در زمینه حقوق بشر مشغول به کار بوده اید، وضعیت فعلی حقوق بشر در ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
من فکر می کنم وضعیت وحشتناکی است. با نگاهی به سال های گذشته، می بینیم مساله حقوق بشر در ایران همواره یک مساله دشوار ویا حتی یک بحران واقعی بوده است؛ حتی دردوره شاه. اما فکر می کنم اوضاع امروز به نحو خاصی بد است زیرا این سطح از برخورد که میان سیستم، دولت و بخش عظیمی از جمعیت کشور دیده می شود، بسیار جدی است. باید بگویم این حجم از بازداشت های خودسرانه و در عین حال بی سابقه، مطمئنا بد است. فکر نمی کردیم پدیده های خاصی نظیر دادگاه های نمایشی و چیزهائی از این دست دوام پیدام کنند. چیزی شبیه دهه 1980 است؛ زمانی که برپائی چنین دادگاه های نمایشی در جمهوری اسلامی متداول بود. اینکه باز شاهد چنین رویدادی هستیم، بسیار نگران کننده است.
فکر می کنید چرا رژیم از چنین شیوه های خشونت آمیزی استفاده می کند؟ این تاکتیک ها شبیه شیوه های به کار گرفته شده در اولین روزهای جمهوری اسلامی است. در آن زمان، اعدام های فله ای وجود داشت و اکنون هم به نظر می رسد کشتار و شکنجه، به شکلی بی هدف و تصادفی صورت می گیرد.
البته ما نمی توانیم و نباید این دو دوره را با هم مقایسه کنیم. اگر به دوره های مختلف نگاه کنید، (البته من خودم از سال 1996 برای دیده بان حقوق بشر کار کرده ام، که همزمان با دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی بوده است)، وضعیت امروز بسیار جدی است، بدترین اوضاعی است که تا به حال وجود داشته است. اعدام های فله ای وجود داشته است، تعداد زیاد مرگ بدون توجیه برای تظاهرکنندگان در خیابان ها و نیز افرادی که در بازداشت به سر می بردند و همچنین تعداد بسیاری که مفقود هستند. همه این ها احتمالاً در مجموع ده ها نفر بوده اند، درحالیکه در دهه 1980 شمار آنها صدها نفر بوده است. بنابراین مطمئن نیستم دست زدن به چنین مقایسه ای کار درستی باشد. اما از نظر کشتار، این درست است. در گذشته خیلی بدتر بوده است اما امروز با وجود چنین سرکوب شدیدی و اینکه مردم بر خلاف 20 سال پیش، در حال به چالش کشیدن رژیم هستند، دست زدن به این کار آسان نیست. ایرانی ها به صورت وسیعی، در حال به چالش کشیدن موارد نقض حقوق بشرهستند.
به نظر شما چرا چنین واکنش خشونت باری نشان داده می شود؟ آیا عکس العملی در برابر تظاهرات گسترده است؟
این سؤالی است که باید واقعاً از سخنگویان دولت پرسید. اما باید بگویم، این کار واکنش به چالش مردمی بسیار عظیم علیه نظام است که از دل انتخابات بحث انگیز ریاست جمهوری سر برآورده است.
چه اَشکالی از شکنجه از زمان بروز ناآرامی های انتخاباتی تاکنون، توسط دیده بان حقوق بشر ثبت شده است؟
مواردی از تجاوز جنسی، زندان انفرادی، تهدید زندانی و خانواده اش وجود داشته است. اما در اکثر پرونده ها، ضرب و جرح شدید گزارش شده است. ما هیچ گزارشی از استفاده احتمالی از الکترو شوک دریافت نکرده ایم، اما به این معنا نیست که چنین اتفاقی رخ نداده است.
دیده بان حقوق بشر در این مرحله چه کار می کند؟
دیده بان حقوق بشر مشغول انجام کاری است که از قبل انجام می داده و به طور معمول انجام می دهد: سعی می کنیم سوء استفاده و نقض جدی حقوق بشر را ثبت کنیم، سعی می کنیم آن را علنی کنیم، به بحث با مسؤولان می پردازیم تا خواستار پایان دادن آنها به تخطی ها و نیز حمایت از حقوق بشر شویم. ضمناً به شیوه های دیگری با سازمان ملل در نیویورک و ژنو نیز بحث و گفتگو می کنیم. ما همه چیز را ثبت می کنیم و تمامی یافته های ما در وب سایت مان وجود دارد.
حتما از محمد جواد لاریجانی، رئیس شورای عالی حقوق بشر ایران، شنیده اید که در ژنو گفت هیچ شکنجه و تخطی در ایران رخ نمی دهد.
البته این خیلی رویائی است. باید پرسید این فرد در کدام جهان زندگی می کند، در چه کشوری زندگی می کند که ادعای عدم تخطی از حقوق بشر را می کند. او یا یک نابینا است، یا دروغ می گوید و یا اصلاً نمی داند معنای نقض حقوق بشر چیست.
آیا دیده بان حقوق بشر در این نشست حضور داشت؟
در سالن حضور نداشت اما دیده بان حقوق بشر در ژنو حضور دارد.
فکر می کنید شهروندان معمولی برای کمک به سازمان هائی نظیر دیده بان حقوق بشر، چه می توانند بکنند؟
ما از پشتیبانی تمامی طیف ها، از جمله پشتیبانی مالی برای ادامه آنچه انجام می دهیم، استقبال می کنیم. اما فکر می کنم سؤال اصلی این است که ایرانی ها چگونه می توانند به تظاهرکنندگان و نیز برملا کردن بدرفتاری های دولت در ایران کمک کنند. در چند مورد شاهد بوده ایم ایرانی ها و آمریکائی ها برای اعتراض و رساندن صدای خود در خیابان های این کشور حضور پیدا کرده اند، خصوصاً هنگامیکه احمدی نژاد در نیویورک بود. مسلماً طرح موضوع با سیاستگذاران آمریکائی و رسانه های بین المللی و آمریکائی، شیوه ای برای حمایت از تلاش های ماست.
فکر می کنید دولت ایالت متحده، خصوصاً دولت اوباما، برای کمک به اوضاع باید چه کند؟
این سؤال خوبی است اما پاسخ به آن، آسان نیست. کارهائی که ایالات متحده می تواند انجام بدهد با محدودیت های زیادی روبروست؛ اول از همه اینکه هیچ رابطه عملی با دولت ایران وجود ندارد. دولت آمریکا هیچ رابطه ای با ایران ندارد که بتواند آن را قطع کند. شما بهتر از من می دانید که وقتی سخن از روابط ایران- آمریکاست، پای مسائل متعددی به میان کشیده می شود. ایالات متحده ظرف دهه های گذشته و از زمان کودتای نظامی سال 1953 در ایران، نقش بدی داشته است. بنابراین در سایه چنین سابقه ای، بر سر راه اقدامی که دولت اوباما می تواند در اعمال فشار و یا تلاش برای بهبود شرایط به عمل آورد، محدودیت وجود دارد. موضوع تحریم ها، تنبیهات و تمهیدات متنوعی که در سنای آمریکا برای قطع واردات بنزین و غیره مطرح شده نیز با مشکلاتی همراه است. به نظر من، استفاده از این تمهیدات، روش مناسبی برای نشان دادن عکس العمل نیست و تنها به مردم صدمه می زند و نه دولت. از سوی دیگر، لوایح دیگری در راه هستند که امکان ارسال نرم افزار و دانش فنی مخابراتی به ایران را برای اشخاص و شرکت های آمریکائی فراهم می آورند. این خود به شکستن محاصره اطلاعاتی دولت و دور زدن سانسور دولتی ایران کمک می کند. چنین تمهیداتی تاکنون به کار گرفته نشده اند و این خیلی بد است.
از آنجا که شما در سایر بخش های خاورمیانه نیز کار می کنید، اوضاع در عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا هنوز نقض حقوق بشر وجود دارد و تا چه اندازه ای وجود دارد؟ آیا هنوز شکنجه اعمال می شود؟ امروز بهتر از زمان قبل از اشغال است؟
اوضاع متفاوت است،اما امروز هم موارد متعدد نقض حقوق بشر وجود دارد. بی ثباتی عمومی برای مردم و آسیب پذیری عمومی مردم بیشتر از گذشته است. از سوی دیگر، استبداد کاهش یافته است. اما مشکل فعلی، خشونت های بی هدف، اقدامات سراسری ستیزه جویان و گروه های مسلح است که جان مردم را به خطر انداخته است. پیش از سال 2003، قدرت مطلق پلیس مخفی، بسیار بارزتر بود.
آیا در زندان های عراق، شکنجه وجود دارد؟
دلایلی وجود دارد که این نظر را تائید می کند. ما چندین بار توانسته ایم از بازداشتگاه ها بازدید کنیم. آخرین بار در سال 2006 بود و مطمئناً در آنجا مشکل وجود داشت. هیچ دلیلی در دست نداریم که بگوئیم امروز متوقف شده است، یا بگوئیم گسترده و همگانی شده و یا نشده است؛ نمی توانم این ها را بگویم. اما می توانم بگویم که مقر امدادی سازمان ملل در عراق (یو- ان- آی- ام- آی) که گزارش های سالانه را منتشر می کند، به تداوم شکنجه در بازداشتگاه ها اشاره می کند. این هنوز یک مشکل جدی است.
آیا هرگز تقاضای بازدید از زندان های ایران را کرده اید؟
ما درخواست کرده ایم که به ایران برویم، اما هرگز حتی روادید ورود به کشور را دریافت نکرده ایم، چه برسد به دیدار از زندان های ایران.
