از عصر شنبه برخی کاربران ایرانی امکان دسترسی به شبکه اشتراک عکس “اینستاگرام” را از دست داده‌اند و به نظر می‌رسد که برخی سرویس‌دهنده‌های اینترنت این شبکه را فیلتر کرده‌اند. با این حال دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، گفته “دامنه اصلی” اینستاگرام فیلتر نشده بلکه دستور فیلترینگ برای “چندین صفحه مجرمانه” این شبکه صادر شده است. به گفته او، فیلترینگ تانگو، وایبر، واتس‌آپ و کوکو هم در دستور کار قرار دارد. هفته گذشته، 5 نماینده دولت همراه با نمایندگان دیگر قوا و نهادها، رای به فیلترینگ وی‌چت دادند تا وعده حسن روحانی برای دسترسی ایرانیان به اطلاعات جهانی در حد حرف باقی بماند. جالب اینکه حتی رای نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به فیلترینگ وی‌چت مثبت بوده، در حالی که شخص وزیر بارها با فیلترینگ مخالفت کرده است.
فیلترهای بیشتری در دستور کار است
از نخستین ساعات روز یکشنبه، تعداد زیادی از کاربران ایرانی که با استفاده از فیلترشکن در شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر حضور دارند، خبر دادند که اینستاگرام(INSTAGRAM) بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین شبکه اشتراک عکس در دنیا، فیلتر شده است. ساعاتی بعد خبر به خبرگزاری‌ها و وبسایت‌های داخلی هم رسید. وبسایت تابناک با درج عکسی از صفحه اینستاگرام که ضمن نمایش صفحه پیوندهای کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، مسدود شده بود، نوشت: “پس از فیلتر وی‌چت و علی رغم حواشی که در پی داشت، پیش بینی‌ها درباره مسدودسازی اینستاگرام نیز تحقق یافت و این بار بزرگ ترین شبکه اجتماعی اشتراک گذاری عکس جهان به دلایل نامشخص فیلتر شد و ساعتی بعد به دلایل نامشخص رفع فیلتر شد.”
ایسنا هم خبر داد که “برای مدتی این‌گونه به نظر می‌رسید که شبکه اینستاگرام فیلتر شده است چراکه با وارد کردن آدرس آن با صفحه مخصوص سایت‌های فیلتر‌شده مواجه می‌شدند، اما اکنون به نظر می‌رسد مشکل این سایت برطرف شده و کاربران می‌توانند مجددا از آن استفاده کنند.”
تا در نهایت و در عصر روز یکشنبه، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه –ـ مجری و متولی فیلترینگ اینترنت در ایران –ـ در گفت‌وگو با فارس چنین توضیح داد: “برای فیلتر دامنه اصلی اینستاگرام هیچ دستوری صادر نشده است. البته قبلا دستور فیلتر چندین صفحه مجرمانه از این سایت توسط کارگروه صادر و اجرا شده است.”
عبدالصمد خرم‌آبادی ضمن اینکه از فیلتر شدن نرم‌افزارهای خارجی مشابه وی‌چت خبر داد، افزود: “استنباط من به عنوان دبیر کارگروه این است اگر کارگروه به این نتیجه برسد که نرم افزارهای داخلی مشابه وی چت می توانند نیاز ارتباطی صوتی و تصویری کاربران را برآورده کنند کارگروه دستور فیلتر آنها را هم صادر می‌کند. البته این بستگی به نظر اعضای کارگروه دارد و همه اعضای کارگروه باید در این خصوص اظهار نظر کنند.”
به گفته او “معمولا کشورها اجازه نمی‌دهند که زیرساخت ارتباطی آنها و بستر ارتباطی شهروندان آنها در اختیار عوامل بیگانه باشد چرا که ارتباطات شهروندان حاوی اطلاعاتی است که جمع آوری و تحلیل آنها توسط بیگانگان می‌تواند ضررهای جبران ناپذیری برای کشور به دنبال داشته باشد.”
کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه ۱۳ عضو دارد که ۶ عضو آن سهم دولت است و دو نماینده مجلس شورای اسلامی به همراه دادستان کل کشور (رئیس کارگروه)، فرمانده نیروی انتظامی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، رییس سازمان صدا و سیما، و نماینده دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی سایر اعضای این کارگروه هستند.
در هنگام تصمیم‌گیری برای فیلتر وی‌چت، تنها مخالف، نماینده وزارت ارتباطات بود و نمایندگان وزارتخانه‌های اطلاعات، دادگستری، آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری با ۶ عضو دیگر از سایر قوا و نهادها هم‌عقیده بودند. در این بین رای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فیلترینگ، آن هم در شرایطی که وزیر آن صراحتا از رفع فیلتر فیس‌بوک دفاع می‌کند، دور از انتظار بود.
دولت با فیلترینگ موافق است یا مخالف؟
“اصلا مگر فیس‌بوک در ایران فیلتر است؟ اگر فیلتر است پس معنای فیلتر چیست؟ اینکه همه دارند از فیس‌بوک استفاده می کنند که توهین به فیلترینگ است. ما آش نخورده و دهن سوخته‌ایم.” این اعتقاد حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رییس‌جمهور و سرپرست مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری است که در گفت‌وگو با ماهنامه اندیشه پویا عنوان کرده است. مشابه این اظهارنظر را پیش از این هم علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان کرده و گفته که دسترسی به فیس‌بوک در حال حاضر “راحت” است. جنتی در عین حال به صراحت اعلام کرده که عضو فیس‌بوک است و این شبکه اجتماعی را جزو “مصادیق مجرمانه” نمی‌داند.
حتی سردار اسماعیل احمدی‌مقدم فرمانده نیروی انتظامی با فیلترینگ کامل وی‌چت مخالفت کرده و گفته است که “اگر فیلتر کردن را به روز کنیم می‌توانیم از قسمت‌هایی که وی‌چت به عنوان امتیاز دارد استفاده کنیم و مانع دسترسی افراد به قسمت‌های مضر این نرم‌افزار شویم.” او پیش از این هم تاکید کرده بود: “باید از فرصت‌های موجود در شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم و مضرات آن را تحت کنترل خود در آوریم. شخصا فکر نمی‌کنم منع کلی شدنی باشد چون نه ضروری است و نه شدنی.”
اما پنج نماینده دولت نه تنها با فیلترینگ موافق بوده‌اند بلکه به گفته دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، دولت تاکنون درخواستی برای رفع فیلتر فیس‌بوک نداشته است. او البته این درخواست را “نابجا” و فیس‌بوک را یک سایت جاسوسی و ابزار براندازی جمهوری اسلامی می‌داند. در نظر عبدالصمد خرم‌آبادی، فراگیرترین شبکه اجتماعی جهان “سایتی صهیونیستی” و تشویق مردم به عضویت در فیس‌بوک “ریختن آب به آسیاب سرویس‌های جاسوسی دشمن” است.
این در حالی ست که جواد ظریف، وزیر امور خارجه یکی از پرطرفدارترین صفحات فیس‌بوکی فارسی زبان را در اختیار دارد و خود را موظف به ارائه گزارش‌های فیس‌بوکی و تبادل نظر با کاربران می‌داند. اسحاق جهانگیری، بیژن زنگنه، شهیندخت مولاوردی و معصومه ابتکار، از دیگر اعضای کابینه هم در فیس‌بوک فعال هستند و حساب کاربری حسن روحانی در توییتر، به شدت مورد توجه قرار گرفته است. روحانی وقتی از سوی جک دورسی، رییس و یکی از بنیانگذاران توییتر مورد پرسش قرار گرفت، دسترسی به تمام اطلاعات جهانی را حق مردم ایران دانست. به نام آیت‌الله خامنه‌ای هم در فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام اکانت‌هایی ایجاد شده که به فعالیت مشغولند.
اما آشنا، مشاور فرهنگی دولت حضور فیس‌بوکی وزرا را “تعارض” خوانده و با آن مخالفت کرده است. به اعتقاد او رفع فیلتر فیس‌بوک، “از همان قفل‌هایی است که به چند کلید نیاز دارد.” اما گویا دولت خیلی عجله‌ای برای باز کردن این قفل و یا تلاش برای اضافه نشدن قفل‌های دیگر بر دسترسی کاربران اینترنتی به شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی ندارد.
