سلام حضرت آیت الله. از همین ابتدا می خواهم بروم سر اصل مطلب و به عنوان کسی که هیچگاه به شما رای نداده ام، از دلایل آن بگویم. اهمیتش هم در این است که این روزها خیلی ها می گویند که شما هم، یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری آینده هستید. منتظرید تا تکلیف آقای خاتمی مشخص شود که اگر او نیامد، شما بیایید. اما خب، باید این را بدانید که یک عده چرا به شما رای نمی دهند و حتی اگر واقعن منافعشان در این باشد که شما رئیس جمهور شوید، باز هم ممکن است کس دیگری را انتخاب کنند. شاید بپرسید که مگر ممکن است منفعت شخصی یک نفر در انتخاب شما باشد اما رقیبتان را انتخاب کند. مثال عملی در انتخابات ایران و خارج از ایران که زیاد است؛ اما یک نمونه تجربی خود من هستم. من یک بار این کار را کرده ام.
بگذارید روایت انتخاباتی شما را با یک سئوال آغاز کنم. هیچ فکر کرده اید که چرا وقتی در مصاحبه تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری در دور دوم سال ۸۴ گفتید که به هر ایرانی ۱۰ میلیون تومان می‌دهید، کسی حرف شما را نشنید؛ درحالی که یک هفته قبل‌تر، مهدی کروبی از ماهی ۵۰ هزار تومان گفته بود و رای ۱۱ استان را به دست آورد؟ بعد‌ها هیچ وقت به این پرسش فکر کرده‌اید؟ یا اینکه همه شکست انتخاباتیتان را هنوز هم محصول تخلف و تقلب می‌دانید؟ پاسخ به این پرسش سخت نیست. اما اجازه بدهید یک نمونه مدرن تری از رقابت‌های انتخاباتی را هم برایتان مثال بزنم و بگویم که شما چرا هیچگاه دوباره رئیس جمهوری ایران نخواهید شد. لااقل بدست آوردن رای مردم چندان آسان نیست و در شما هم اراده‌ای برای درس گرفتن از خطا‌ها و اشتباهات وجود ندارد. در انتخابات آمریکا در این سال‌های اخیر، جمهوری خواهان همیشه از کاهش مالیات ثروتمندان دفاع می‌کرده‌اند. کل جمعیت این ثروتمندان چیزی در حدود ۱درصد است اما کسانی که به کاندیداهای جمهوری خواه رای می‌دهند در این انتخابات آخری ۴۷درصد و در گذشته هم رقمی بالا‌تر یا برابر با همین بوده است. یعنی ۴۷درصد از کسانی که جزو “۱ ” درصدی های پولدار نیستند هم از کاهش مالیات پولدارها دفاع می کنند و این می تواند در تعارض با منفعت شخصی آنها تعریف شود. اما چرا؟
پاسخ به این دو پرسش – مدل ایرانی و مدل آمریکایی – رمز چرایی عدم رای آوری شماست حضرت آیت الله. یک اشتباه رایج و خیلی وحشتناک وجود دارد که سیاستمداران را همیشه گول می زند. آنها خیال می کنند که مردم بر اساس منافع شخصی شان رای می دهند. یعنی اگر شما با دلیل و مدرک به مردم اثبات کنید که بهتر می توانید کشور را اداره کنید، این به تنهایی کافی است که رای هم بدست بیاورید. شما، آقای هاشمی در سال 84 این کار را کردید. همانطور که گفتم وعده ۱۰ میلیونی دادید. اما در ۸۴ رای نیاوردید که هیچ، در ۹۲ هم رای نمی‌آورید. به یک دلیل خیلی ساده: مردم لزومن بر اساس منافع شخصیشان رای نمی‌دهند. بلکه مردم بر اساس “هویت”ی که دارند رای می‌دهند. یعنی می‌روند و می‌گردند و می‌بینند که چه کسی با هویت آنها سازگار است و او را انتخاب می‌کنند. البته منافع شخصی می‌تواند با هویت رای دهندگان همگام شود، همانگونه که برای برخی رای دهندگان به احمدی‌نژاد در سال‌های ۸۴ و ۸۸ هم اینگونه بود. اما یک روند ثابت از سال ۷۶ تا سال ۸۸ در همه انتخابات ریاست جمهوری وجود داشته است. “مخالفت با الیگارشی نظام” به عنوان وجه ممیزه هویتی جامعه رای دهنده تعریف می‌شود تا خاتمی مدل ۷۶، احمدی‌نژاد مدل ۸۴ و موسوی و احمدی‌نژاد مدل ۸۸ رای داشته باشند. درست برعکس شما که در سال ۷۲ رایتان به ۱۰ می‌لون کاهش پیدا کرد و در سال ۸۴ هم این رقم تغییری نکرد و در سال ۹۲ هم دلیلی وجود ندارد که تغییر کند.
عده‌ای می‌گویند که نگاه عمومی به شما پس از سال ۸۸ بهتر شده است و دیگر مانند قبل از آن به خصوص دهه هفتاد نیست. خب، این را راست می‌گویند. بگذارید بازهم از خودم شاهد بیاورم که این روزها دیگر مانند قبل که رای نیاوردن شما برایم مهم بود، نیستم. حتی گاهی اوقات دوست دارم حوادث به نفع شما رقم بخورد. اما فراموش نکنید به این افرادی که به نام تحلیلگر و استاد دانشگاه و فعال سیاسی دور و برتان می‌گردند و هی آواز می‌خوانند که شما رئیس جمهور هستی و دیگر مردم شما را قبول دارند کاملن شک کنید. همین‌ها در سال ۸۴ هم با شما بودند و از شش ماه قبل از انتخابات، شما را رئیس جمهور پس از خاتمی می‌دانستند. بگذارید یک مثال عددی بزنم. در رقابت‌های سال ۱۳۸۴، شما در مرحله اول در تهران یک میلیون و ۲۷۰ هزار (۱۲۷۰۰۰۰) رای بدست آوردید. رای شما در دور دوم تقریبن یک میلیون و ۴۰۰ هزار (۱۴۰۰۰۰۰) عدد بود. یعنی تقریبن چیزی حدود یکصد و سی هزار رای (۱۳۰۰۰۰) بیشتر. اما جالب اینجاست که رای دکتر معین به عنوان تشکیلاتی‌ترین کاندیدای آن انتخابات در دور اول در تهران تقریبن ۶۵۰ هزار عدد بود. اگر به فرض خیلی خوش بینانه بپذیریم که تمام رای اضافه شده شما در دور دوم توسط طرفداران دکتر معین بدست آمده است، این رقم تنها ۲۰ % آرای کل دکتر معین در تهران است. به عبارت بهتر ۸۰% ترجیح دادند یا اصلن رای ندهند و یا به احمدی نژاد رای بدهند. وقتی در آن انتخابات با داستان یک چشم اشک و یک چشم خون و با حمایت تمام جامعه روشنفکری و دانشگاهی، ستاد تبلیغاتی دکتر معین نتوانست 80% طرفداران خودش را راضی به حمایت از شما در شهر تهران بکند، انتظار نداشته باشید که رای دادن به شما به خصوص در مناطق دیگر کشور آسان باشد؟
در تبلیغات سیاسی و انتخاباتی یک واقعیت خیلی مهم وجود دارد: “مهم این نیست که شما چه می گویید؛ مهم این است که مردم چه می شوند.” و مردم هم آن چیزی را می شوند و باور می کنند که مطابق با هویت و ساختار ذهنی و ارزشی شان باشد. ساختار ذهنی مردم در مورد شما به عنوان نمادی از الیگارشی نظام – درست یا غلط – است که توگویی هرچه در ایران است به شما و خانواده تان تعلق دارد. حتی یک زمین دویست متری خشک و خالی کنار خیابانی در نزدیکی های شیراز که من در سال ۸۴ از قول یک راننده تاکسی شنیدم با آه و افسوس می گفت می دانی این زمین مال کیست؟ و در جواب هم ادامه داد مال هاشمی است. کسانی که فکر می کنند شما از یک زمین ۲۰۰ متری خاکی کیلومترها آن طرف تر از تهران هم نمی گذرید، برای چه باید به شما رای بدهند درحالی که مثلن محمود احمدی نژاد را می بینند در حیات حانه محقر خود در نارمک با شلوار گرم کن به گل ها آب می دهد؟
متاسفانه شما خودتان یا اطرافیانتان هم به این جو نادرست دامن زده اید. من یادم نمی رود در مصاحبه ای از شما در پایان ریاست جمهوری تان خوانده بودم که ادعا کرده اید در یک خانه معمولی اجاره ای زندگی می کنید و هنوز خانه نشین هستید. برادرتان قبلن گفته بود: “اگر کسی مدرک و سندی از اموال ما دارد، بیاورد تا همه اموال را به اسمش کنیم.” خیلی طول نکشید تا برای سند وثیقه آزادی مهدی، پسرتان، وثیقه ۱۰ میلیارد تومانی در شمیران گذاشتید و بعد هم البته گفته شد که این خانه را قبل از انقلاب خریده بودید و بعدن به فرزندانتان دادید. موارد اینچنینی – که متاسفانه یکی، دو تا هم نیست – اعتبار منبع شما را به عنوان یک کاندیدای ریاست جمهوری، با مشکل بسیاری مواجه می‌کند و حالا هر چقدر هم تا صبح فریاد بزنید که راه نجات کشور و انقلاب را می‌دانید، در ساختار ذهنی مردم حک شده‌اید و پاک شدن آن چندان آسان نیست.
ممکن است گفته شود که آیا این همه بدان معنی است که نباید هرگز کاندیدای اتتخابات شوید و تحت هیچ شرایطی رای نمی‌آورید؟ خب، پاسخ به این پرسش هم منفی است. یعنی در شرایطی امکان ریاست جمهوری شما فراهم است اگر و فقط اگر، کل آموزه‌های سیاسی ۳۴ سال اخیرتان را از لحاظ تبلیغاتی و انتخاباتی ببوسید و به کناری بگذارید و با زبانی جدید صحبت کنید. البته منظورم این نیست که تمام انقلاب و گذشته‌اش را نقد کنید که این کار را نمی‌کنید و نباید هم بکنید. اما شخص خودتان را بی‌رحمانه باید در معرض انتقاد قرار دهید. از انقلاب خرج نکنید، اما خودتان را به مزایده افکار عمومی بگذارید. تورم ۴۰ و ۵۰ درصدی اوایل دهه هفتاد به انقلاب ربطی نداشت، به شما به عنوان رئیس جمهور ارتباط پیدا می کرد، اما به جای آنکه به خاطر آن از مردم معذرت بخواهید و بگویید کارتان اشتباه بوده است، مصاحبه می کنید و تلویحن می گویید که چون تهران نبودید نرخ تورم بالا رفته بود. از این مثال ها برای شما زیاد است که شده اید مظهر تمام الیگارشی نظام و یک زمانی پسوند و پیشوند “شاه” هم می گرفتید. دقیقن به خاطر اینکه در تمایز با مردم و جمعیت رای دهندگان تعریف شدید و هر کس که به شما از منظر افکار عمومی نزدیکی داشت هم از این امر بری نبود. احمدی نژاد خیلی تلاش کرد که در سال 88، شما را دودستی به موسوی بچسباند و در جاهایی هم موفق بود و بیچاره ناطق که چوب ادامه مسیر شما را خورد و امروز هم اگر در نهایت، آقای خاتمی کاندیداتوری را بپذیرد، از این منظر باید خیلی مواظب باشد و شما هم نباید عامدانه یا غیرآمدانه به این نزدیکی ها دامن بزنید. و اگر خودتان قصد کاندیداتوری داشته باشید هم، با تمام آنچه که در بالا گفتم باید این را درک کنید که مردم وقتی متفاوت فکر می کنند که صحبت هایی که با آنها می شود متفاوت شود. ساختار هویتی شما پس از سال 88 همانی که قبل از انتخابات 88 بود، نیست. می پذیرم، اما زبان جدید، ساختار جدید می خواهد و شما اینگونه که می روید هرگز رئیس جمهور نمی شوید و آن ته مانده انتظار و امیدی که به شما به عنوان آخرین و تنها برگ موازنه قدرت درون نظام وجود هم نیز ارزش و اهمیت خودش را از دست می دهد. ارزش شما آقای هاشمی در انقلاب مانند قیمت ریال در مقابل دلار بود. بالا بود، پایین آمد. اما هنوز هم قیمت دارد. نگذارید به کاغذ پاره تبدیل شود.