داریو فو” نمایشنامه ی “زوج آزاد- تقریباً رها ” را در سال 1983 نوشت، زمانی که مفاهیم زندگی آزاد وخارج از چارچوب سنتی خانواده نخستین سالهای حضورش در مرام فکری ایتالیایی را تجربه می کرد. مفاهیمی که امروزه در ذهن ایرانی هم متولد شده و بیش از همه گریبان زندگی مهاجرینی را گرفته است که…
نگاهی به نمایش “غیرت در غربت”
زندگی آزاد و مفاهیم تازه
تئاتر ایرانی در خارج از مرزهای جغرافیایی زبان فارسی، همچنان به زندگی اش ادامه می دهد.
“غیرت در غربت ” عنوان نمایشی است که این روزها در سالن کوچک تئاتر امید در محله ی ایلینگ لندن بر روی صحنه است، این نمایش که بر اساس نمایشنامه ی “ زوج آزاد- تقریباً رها ” داریو فو، نمایشنامه نویس معاصر ایتالیایی به نگارش در آمده، با نگاهی آمیخته به طنز و کمدی به بررسی مشکلات خانواده های ایرانی در غربت می پردازد.
در این نمایش، بیژن(حسین افصحی)، روزنامه نگاری تبعیدی است که از پس بسته شدن بساط مجله اش، زندگی را به خارج از کشور آورده و منیژه( پروانه سلطانی)، نمونه ی زنی وفادار است که سعی می کند با فداکاری های خاص زن ایرانی، زندگی خارج از خانه اش را حفظ کند.
ماجرا با یک صحنه ی خودکشی آغاز می شود، زن که در درک مفاهیم تازه و مدرن زندگی آزاد به بن بست خورده، چاره کار را در نیستی دیده و سعی دارد تا خود را از طبقه ی چهارم آپارتمانشان پایین بیاندازد…
اما این بار هم چنان دفعات قبلی، خودکشی منیژه به مرگ نمی انجامد و زندگی بیمار آن دو ادامه پیدا می کند. قصه در ادامه با همان نگاه طنز، روال عجیب و غریب یک زندگی آزاد را بررسی می کند و به مشکلاتی می رسد که ذهن ایرانی در تقابل با مفاهیم به نسبت مدرن “ دوستی “،
“سکس “، ” فراموشی “ و… دارد.
این نمایش به هر دو سوی این زندگی آزاد سرک می کشد و مشخص می کند که ذهن و فرهنگ غالب ایرانی مشکلات بسیار پیچیده ای در تقابل با همخوابگی همسر با معشوق دارد.
” داریو فو”، نمایشنامه نویس، بازیگر و کارگردان چپگرای ایتالیایی است که در نوشته هایش بارها نظام واتیکان را به چالش کشید و جنبشی آوانگارد را در ایتالیای دهه 70 و 80 بنیان نهاد. فو نمایشنامه ی “ زوج آزاد- تقریباً رها ” را در سال 1983 نوشت، زمانی که مفاهیم زندگی آزاد وخارج از چارچوب سنتی خانواده نخستین سالهای حضورش در مرام فکری ایتالیایی را تجربه می کرد. مفاهیمی که امروزه در ذهن ایرانی هم متولد شده و بیش از همه گریبان زندگی مهاجرینی را گرفته است که در جدال میان سنت ایرانی و فرهنگ غربی دست و پا می زنند.
پروانه سلطانی که از اعضای ثابت تئاترهای لندن است در گفت و گو با “ هنر روز” کمی بشتر از چگونگی انتخاب این نمایشنامه و روند اجرایش گفته است:
خانم سلطانی، چه شد که برای نمایش غیرت در غربت به سراغ نمایشنامه داریو فو رفتید؟
خب حقیقتاً انگیزه من برای کار بر روی این نمایش از آنجا آغاز شد که من زمانی در جامعه ایرانیان با مهاجران ایرانی بسیاری تماس داشتم، دردسرها و مشکلاتشان را می دیدم و درست از همانجا شباهتهای زیادی میان ایتالیای دیروز فو و ایران امروز پیدا کردم، این شد که نمایش را ترجمه کردم و بعد متن فارسی را بر روی آن قرار دادم. در واقع تنها خط داستان از نمایشنامه ی داریو فو گرفته شده است و من تمام دیالوگها را از نو بر روی متن قرار دادم.
و البته این دیالوگها در عین طنز بودن واقعی و کاملاً ملومس بودند…
بله، برای اینکه تمام این دیالوگ ها را از روی زندگی واقعی مهاجرین برداشته بودم، آنچه که در این سالها به وضوح دیدم و لمس کردم.
حالا به نظر شما، این تئاتر فارسی خارج از ایران چگونه به راهش ادامه می دهد؟
در دنیایی که اینترنت و مدیا مرزهای جغرافیایی اش را برداشته، دیگر آن مفاهیم قدیمی معنا ندارد، به هر حال ما می توانیم راهی برای رساندن پیام خودمان به مخاطبانمان پیدا کنیم.
اما تئاتر هنری زنده است و احتیاج به تماشاگرانی دارد که در سالن حضور فیزیکی داشته باشند…
بله، درست است، اما به هر حال عده ی ایرانیان خارج از کشور هم کم نیستند. این جامعه کوچک هم هنر خاص خودش را دارد.
این طور که پیداست، به نظر شما مخاطب واقعی این نمایش ایرانیان خارج از کشور بودند ؟
در واقع داستان براساس زندگی ایرانی های خارج از کشور شکل گرفته، اما این طور که من خبر دارم، امروز مسائل زندگی مدرن و باز در بخش روشنفکری ایران بسیار مطرح است. در واقع در ایران شاید شدتش بیشتر هم باشد، چرا که ناخواسته تضادی به وجود آورده با زندگی مذهبی ای که حکومت به مردم تحمیل می کند.
به عنوان سوال آخر، لطفاً بگویید که به عقیده ی شما تئاتر ایرانی اینجا از تئاترهای انگلیسی هم تاثیر پذیرفته؟…
بله، بسیار. خصوصاً اینجا که سرزمین تئاتر است و نمایش قدمتی دیرینه دارد. اصلاً آب و هوا و اتمسفر انگلیس انسان را ناخودآگاه به سوی سالن های تئاتر می کشاند. در واقع اینجا تئاتر به گونه ای با زندگی مردم گره خورده.
و سوالی که جا مانده بود، این نمایش تنها قرار است در انگلستان اجرا شود یا کشورهای دیگر هم در برنامه تان هستند؟
فعلاً که تور اروپا و کانادا را در برنامه داریم، تا ببینیم چه می شود.