تاملی در باب فیلم “شبکه اجتماعی” اثر “دیوید فینچر”
میلیاردرهای تصادفی
کارگردان: دیوید فینچر
نویسنده: آرون سورکین
بازیگران: جسی آیزنبرگ، اندرو گارفیلد، جاستین تیمبرلیک، برندا سونگ
“مارک زاکربرگ” دانشجوی جوان سال اول دانشگاه هاروارد در زمینه برنامه نویسی کامپیوتر و خلاقیت در آن یک نابغه است. او تصمیم می گیرد یک شبکه ارتباطی کوچک را در دنیای مجازی راه بیندازد. شبکه ای که با یک تفریح وشوخی آغاز می شود و بعد از گذشت 5 سال پا را از مرزهای دانشگاه هاروارد، امریکا و… فراتر گذاشته و تبدیل به بزرگترین کشورمجازی دنیا می شود. شبکه ای که 500 میلیون انسان علاقه مند به ارتباط را در خود جای داده است به طوری که امروزه کمتر کسی را می توان شناخت که اگردر دنیای مجازی مشغول مراوداتی ست، عضو فیس بوک نبوده و یا نام آن را نشنیده باشد.
حساسیت و فراگیری ارتباط در فیس بوک،تبدیل به دغدغه کارگردان امریکایی، “ دیوید فینچر” برای ساخت آخرین اثرش می شود. اثری که براساس داستانی از “ بن مرزیچ ” با نام “ میلیاردر های تصادفی ” شکل می گیرد.
کارگردانی که فیلم های “ هفت “، ” بازی” و “ باشگاه مشت زنی ” را در کارنامه خود داشته باشد، توقع مخاطب حرفه ای و غیر حرفه ای سینما را بالا می برد. مخاطبی که هیجان شنیدن دیالوگ های “ مورگان فریمن” و “ کوین اسپیسی” را هنگام تماشای فیلم هفت، در زیر پوست خود احساس کرده است. بیننده ای که رویارویی غیرمنتظره با دنیای زاییده تخیل و شخصیت های غیر واقعی در باشگاه مشت زنی، او را شگفت زده کرده است. این مخاطب به راحتی نمی تواند هر فیلم دیگری از او که در چنین سطحی نباشد را بپذیرد. شبکه اجتماعی با کارکردی چند سویه همان چیزی ست که از او انتظار می رفت.
عنصر” تنهایی” در فیلم
در ابتدای فیلم مارک به دوست دخترش “ الیکا ” در یک ملاقات خصوصی قول می دهد به زودی بتواند خود را به شبکه اجتماعی فرهیختگان دانشگاه هاروارد برساند. اظهار نظری که منجر به تمسخر از سمت الیکا می شود. او مارک را تنها می گذارد و این شروع تکاپوی مارک برای به فعل رساندن ادعایش است. مارک تنهاست. مانند هر انسان دیگری در قرن جدید. او حرف ها و افکار بزرگش را در ذهن نگه می دارد و می ترسد که تخیلاتش را بازگو کند. اصلن می توان گفت شبکه اجتماعی به نوعی روایت تنهایی انسان مدرن نیز هست. انسانی که به گفته زاکربرگ” ابتدا در روستاها زندگی می کرد و بعدها شهر نشین شده است اما اکنون در اینترنت زندگی می کند “. این اظهار نظر اگرچه تلخ است اما واقعیتی ست غیر قابل انکار. ساکنین فیس بوک، انسان های جدیدی که نهایت تلاش را برای برقراری ارتباط انجام می دهند و سعی در ایجاد رابطه از نوعی دیگر را دارند.
عشق و شکست انگیزه مارک برای شروع است. نگاه های خیره و رفتارهای آرام او تاثیر گذاری دردناک شکست عشقی اش را برای مخاطب دو چندان می کند. اگرچه این داستان یک داستان عاشقانه نیست اما در جستجوی عشق از دست رفته، شاید بهترین عنوان برای نشان دادن حس مارک نسبت به عشق باشد. او در اولین اقدام خود برای رهایی از تنهایی و تنها به قصد سرگرمی، سایت دانشگاه را حک می کند. عکس دختران دانشگاه را فایل بندی کرده و در یک شبکه کوچک به اشتراک می گذارد و از دیگر دانشجویان می خواهد در نظر سنجی برای انتخاب زیباترین دختران دانشگاه شرکت کنند. این بازی برای نخبه های دانشگاه هاروارد جذاب به نظر می رسد و استقبال آنها از پیشنهاد مارک، منجر به ترافیک سایت شده و در نهایت آن را از کار می اندازد.
نفی پیش فرض تئوری توطئه
همه چیز تصادفی ست. حتا روند میلیاردر شدن جوانان نابغه و خلاق. افرادی که بر اساس یک فرض از قبل برنامه ریزی نشده، توانایی های خود را محک می زنند. گاهی از به دست آوردن پول هیجان زده شده و آن را با عدم تمهید لازم از دست می دهند. این در حالی ست که بازی های جهان سرمایه ای برای شکل گیری این شبکه ها و ثروتمند شدن صاحبان آن نقش مهم و موثری ندارد. این نظر فینچر است.
بر خلاف موضع گیری کشورهای غیر دموکراتیک که ” سرمایه داران نوظهور” را بخشی از بازی لابی های سرمایه داری می دانند، این یک رخداد غیر قابل پیش بینی ست. کشورهایی که با نغز آزادی رفتار و بیان، این سرمایه داران جهان مدرن را از قبل طراحی شده می پندارند و با فیلر کردن این سایت ها نقش ضد بشری خود را در جریان شکل گیری تبادل اطلاعات بازی کرده و مانع از برقراری رابطه با پیش فرض “ تئوری توطئه” می شوند. من جمله ایران که سرمایه گذاری فکری و مالی این شبکه ها را به لابی های یهودی و سرمایه داران صهیونیست نسبت می دهد. اما فینچردرفیلم با نشان دادن صحنه های مورد قضاوت قرار گرفتن مارک و دوقلوها، کامرون و تایلر (نقش هر دو ی آنها توسط آرمی هامر ایفا می شود. افرادی که ادعا دارند فکر اولیه ساخت فیس بوک از آنان بوده ) تصادفی بودن را بیشتر از هر مفهوم دیگری به رخ می کشاند.
فلاش بک هایی که روند شکل گیری این شبکه و چگونگی جریانات غیر قابل پیش بینی را برای طراحان آن نشان می دهد. پدیده ای که با نتیجه خود مبادلات اقتصادی، رسانه ای، تبلیغاتی و حتا سیاسی جهان را تغییر می دهد.
جسی آیزنبرگ بازیگر نقش مارک تا پیش از بازی در این فیلم عضو فیس بوک نبوده و تنها برای آشنایی با نقش به عضویت آن در آمد. انتخاب این بازیگر در نوع خود جالب است. بازیگری که فیس بوک را نمی شناخت
در هشتاد و سومین مراسم اسکار، فیلم شبکه اجتماعی برنده جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی، بهترین تدوین و بهترین موسیقی می شود. این فیلم همچنین توانست در نزد منتقدان به فیلمی با استانداردهای عالی طبقه بندی شود. بهترین فیلم در سال 2010 از سمت منتقدین فیلم نیویورک، انجمن فیلم لس آنجلس و اختصاص رتبه 98 از 100 توسط سایت معتبر” روتن تومیتوز” تنها قسمتی از این امتیازات است.