عمر دولت محمود احمدی‌نژاد که اهتمام ویژه‌ای بر افزایش جمعیت و ترویج فرزندآوری داشت، به پایان رسید اما از آن جا که رهبر جمهوری اسلامی هم در آخرین سال احمدی نژاد در این باره اظهار نظر کرده و با اشاره به گزارش ها از پیر شدن جمعیت و عواقب ناگوارآن دستور داد که افزایش جمعیت در دستور قرار گیرد، این سیاست در نهادهای تصمیم‌گیر و مسوول پیگیری می شود.
آخرین تحول طرحی است که پنجاه نماینده مجلس تهیه کرده اند با عنوان “طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده”. معاون دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت هم از حذف کامل رویکرد کنترل جمعیت در این وزارتخانه خبر داده و عنوان کرده است که جراحی‌های پیشگیری از بارداری دیگر جایی در “خدمات عمومی” جایی ندارند و از این پس تنها در مواردی خاص ارائه خواهند شد.
تبلیغ کنترل بارداری ممنوع
خلیل علی محمدزاده، معاون دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با ایسنا به بررسی‌ها، مطالعات کارشناسی و “فرمایشات رهبر انقلاب” درباره ضرورت افزایش جمعیت کشور اشاره کرده و گفته است که بر این اساس، اکنون اقدامات مربوط به افزایش جمعیت به عنوان یکی از سیاست‌های نظام در این وزارتخانه در جریان است.
این مقام مسوول مسوولیت مجلس شورای اسلامی در مبحث جمعیت را “بسیار خطیر” می‌داند و خواستار اصلاحاتی در “طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده” است. به گفته او، به منظور افزایش جمعیت کشور لازم است که سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، سیاست نفی کنترل جمعیت را پشتیبانی کنند.
علی محمدزاده از حذف رویکرد کنترل جمعیت سخن می‌گوید و رویکرد جدید این وزارتخانه را افزایش فرزندآوری با توجه ویژه به بهداشت باروری و سلامت مادر و کودک معرفی می‌کند. ترویج زایمان‌های طبیعی و جلوگیری از سقط‌های غیرقانونی و غیرشرعی و نیز اهتمام در پوشش خدمات درمان ناباروری در قالب بیمه‌ها از دیگر برنامه‌های این وزارتخانه است.
همچنین تبلیغ روش‌های کنترل بارداری هم ممنوع شده و جراحی برای ناباروری هم به شدت محدود شده است: “از آنجا که روش‌های جراحی پیشگیری از بارداری به میزان زیادی برگشت ناپذیرند و البته هزینه زیادی هم به دنبال دارند، از سیکل عمومی ارایه خدمات حذف شده و تنها در صورت تشخیص و تایید کمیته‌های تخصصی مربوطه در دانشگاه‌ها، قابل بررسی است.”
او خواستار فرهنگ‌سازی برای ازدواج در سنین مناسب، باروری‌های بدون تاخیر و پرهیز خانواده‌ها از تک فرزندی و دو فرزندی است: “تاخیر در باروری و استفاده از روش‌های کنترل بارداری به هیچ وجه برای زوج‌هایی که تازه ازدواج کرده‌اند، توصیه نمی‌شود.همچنین به منظور تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری بیشتر لازم است علاوه بر لحاظ تسهیلاتی برای مادران و پدران، امکانات ویژه برای کودکان و نیز جوانانی که در خانواده‌های پرجمعیت و نخبه زندگی می‌کنند، در نظر گرفته شود.”
طرح مجلسیان برای فرزندآوری بیشتر
“طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده” امضای ۵۰ نماینده مجلس را به همراه دارد و در پنج فصل و ۵۰ ماده تدوین شده است. هدف از این قانون “ نیل به نرخ باروری ۲.۵ درصد در رشد کمی جمعیت تا سال ۱۴۰۴ توام با ارتقای کیفی جمعیت و تثبیت آن تا سال ۱۴۳۰” عنوان شده است و سن مناسب برای ازدواج مردان را ۲۰ تا ۲۵ سال و برای زنان ۱۸ تا ۲۲ سال می‌داند.
در یکی از مواد این طرح آمده که “در کلیه بخش‌های دولتی و غیر دولتی اولویت استخدام به ترتیب با مردان دارای فرزند و سپس مردان متاهل فاقد فرزند و سپس زنان دارای فرزند می باشد. به کارگیری یا استخدام افراد مجرد واجد شرایط در صورت عدم وجود متقاضیان متاهل واجد شرایط بلامانع است.” و در تبصره این ماده در شغل‌های پزشکی، پرستاری، معلمی “در صورت نیاز به اشتغال بانوان” اولویت را با “زنان دارای فرزند و سپس با زنان متاهل فاقد فرزند” دانسته است.
ماده ۱۰ هم می‌گوید که “۵ سال پس از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، جذب افراد مجرد به عضویت هیات علمی در تمامی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و غیر دولتی و معلمین مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی، ممنوع است. تنها در صورت نبودن متقاضی متاهل واجد شرایط با تایید بالاترین مقام دستگاه، جذب افراد مجرد بلامانع خواهد بود.”
فصل چهارم به ترویج فرزندآوری اختصاص دارد و تسهیلات بسیاری برای زنان کارمند و دانشجو در صورت مادر شدن گنجانده شده است. از جمله این که “ دولت مکلف است برای فرزندان سوم که از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون به دنیا می آیند دو برابر حق اولاد را به کارکنان پرداخت نماید و به ازای هر یک از فرزندان چهارم به بعد،این مبلغ ۳۰ درصد افزایش یابد.”
برگرداندن زنان به خانه
این سیاست‌ها مکمل سیاست‌های تشویقی برای رسیدن به ایران ۱۲۰ میلیونی است که از سوی محمود احمدی‌نژاد در مهر ماه سال گذشته ابلاغ شده بود. در آن مجموعه سیاست‌ها که از افزایش طول مرخصی زایمان تا هدیه دادن سکه را در برمی‌گرفت بر “تدوین الگوی سبک زندگی و ترویج آن به‌ویژه فعالیت‌های اجتماعی، آموزشی و اشتغال زنان متناسب با معیارهای اسلامی و هماهنگ با مصالح خانواده به منظور ایفای هر چه کامل‌تر نقش مادری و همسری” تاکید شده بود اما همان زمان هم، مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت وقت از در مخالفت گفته بود: “هیچ کاری را به ضرب و زور نمی‌توان انجام داد. تنظیم خانواده از اول به زور نبود و الان هم افزایش جمعیت به زور به مردم تحمیل نمی‌شود.”
با این حال در همان سال، تمام اعتبارات مربوط به برنامه‌های کنترل جمعیت وزارت بهداشت حذف شد و این وزارتخانه در سال ۱۳۹۱ اعلام داشت که هیچ مسوولیتی در قبال تنظیم خانواده و کنترل جمعیت ندارد. همه این اتفاق ها که حتی به اتفاق نادر دیگری انجامید که عذرخواهی رهبر جمهوری اسلامی و اعتراف به خطای خود بود از آن جا بود که گزارشی تحت عنوان “بحران میزان باروری و تجدید نسل در ایران” خبر می داد با همه تبلیغات و تشویق های احمدی نژاد برای افزایش تعداد فرزندان اما وضعیت بد اقتصادی و کمبود امید به آینده همچنان که طلاق ها را افزون کرده و مهاجرت را اوج بخشیده ُ مشوق ها را هم باطل کرده و جمعیت کاسته شده است. در همین زمان مدیرکل سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت هم خبر داد که تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور امسال به طور جدی به بحث فرزندآوری ورود می‌کنند و همچنین ۱۵۰ هزار رابط بهداشتی، به صورت “خانه به خانه” فرزندآوری را ترویج خواهند کرد.
پاره از هواداران حقوق زن در بحث فرزندآوری نکته ای می بینند که درحقوق زنان در تعارض است. به نظر آنان سیاست‌هایی که زنان را وادار به ایفای نقش مادر خانواده می‌کند و آنها را بیش از پیش به درون خانه‌ها می‌راند، در نهایت قصدش راندن زنان از صحنه اجتماع است.
اشرف بروجردی، معاون وزیر کشور در دولت اصلاحات به روزنامه بهار گفته است: “تصویب چنین طرح‌هایی ناشی از نگاه متحجرانه است و این را بدانیم که ضربه‌ای را که متحجران به جامعه ما می‌زنند اگر از ضرر دشمنان بیشتر نباشد، کمتر هم نیست. نتیجه چنین طرح‌هایی جز این نخواهد بود که زنان جوان و فارغ‌التحصیل ما که اندیشه پیشرفت دارند وقتی ببینند که نمی‌توانند در ایران به خواسته‌هایشان برسند راهی دیارهای دیگر می‌شوند و جایشان در بازار کار و صنعت ما خالی می‌شود.”
شهیندخت مولاوردی، حقوقدان و عضو ائتلاف اسلامی زنان هم معتقد است: “اولین راهکار موافقان افزایش جمعیت، برگرداندن زنان به خانه است، چون آنها فکر می‌کنند که اگر زنان بیرون از خانه مشغول کار باشند دیگر انگیزه‌ای برای فرزندآوری ندارند و بنابراین می‌خواهند زنان را از جامعه حذف کنند.”
در همان زمان که این بحث ها در ایران در جریان است در برخی از کشورهای اروپاپی هم کاهش حمعیت نگرانی هایی آفریده و موضوع پیر شدن جمعیت و احتمال فروپاشی صندوق های بیمه های اجتماعی باعث شده که مشوق هاپی برای بارداری زنان وضع کنند و دوباره جوایز و مدال های خانواده پر جمعیت باب شود. گرچه در آن کشورها نیست فمینست ها اعتراض هایی دارند.
کارتون فیروزه مظفری در خبرآن لاین در اشاره به همین تحولات است.
