آغاز| اگر کسی آشنا به مسائل نشر و کتاب در ایران نباشد، از سخنان معاون محترم وزیر درباره لغو امتیاز نشر چشمه این‌گونه برداشت می‌کند که این ناشر کتابی سراسر توهین‌آمیز درباره سیدالشهدا امام حسین (ع)، را در سراسر ایران پخش کرده و به همین دلیل امتیازش لغو شده است. اما اصل داستان چیزی دیگری است و وقتی یک مسوول فرهنگی نخواهد تمام ماجرا را توضیح دهد، آنگاه مخاطبان و ذهن‌شان را همانند مرغ نیم بسمل پا در هوا نگه می‌دارد و سبب می‌شود برخی از غیرتمندان عاشق آن امام همام گمان برند که گناه کبیره‌یی رخ داده است و این معاون محترم غیرت ورزیده و جلوی یک گناه را گرفته و گناهکار را مجازات کرده است.
پیش از پرداختن به اصل ماجرا این نکته را توضیح دهم که کتاب یادشده اصولا منتشر نشده است. پس جرمی (اگر آن را جرم بدانیم) اتفاق نیفتاده و ناشر کار هم وقتی دید اصل نمایشی که قرار بود بر اساس این متن روی صحنه برود، با مشکل و ممیزی روبه‌رو شد، انتشار کتاب را هم پس گرفت (سال 88) و به صاحبش بازگرداند. با این حساب و بر اساس بخشی از بند 12 آیین‌نامه اهداف سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی که در تابستان سال 89 ابلاغ شد “وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است با همکاری دیگر نهادهای ذی‌صلاح از چاپ و توزیع کتاب‌های فاقد مجوز رسمی جلوگیری نماید و با ناشر این گونه کتاب‌ها، برخورد قانونی نماید و عنداللزوم آنها را به مراجع قضایی نیز معرفی کند.”
تا اینجای کار و با توجه به اینکه قانون عطف بماسبق نمی‌شود و اصولا ناشر کار، سال 88 (یک سال قبل از ابلاغ مصوبه تازه شورای عالی انقلاب فرهنگی) کتابش را پس گرفت، سخنان آقای معاون هیچ محمل قانونی ندارد و تازه اگر همین قانون تازه را معیار قرار دهیم، باز هم ناشر کاری غیرقانونی انجام نداده که بخواهد بابتش مجازاتی را تحمل کند.
میانه| اصل داستان چیست؟ کتاب یاد شده بر اساس نمایشنامه‌یی به نام “روز حسین” توسط داریوش رحمانیان نوشته شد. سه‌گانه‌یی بود که از قرار، دو نمایش آن به صحنه رفت و نمایش سوم به دلیل برخی اختلاف نظرها میان بررسان مرکز هنرهای نمایشی و کارگردان و نویسنده اثر با مشکل مواجه شد و حتی کار به جایی رسید که محمد چرم‌شیر، نویسنده نام‌آشنای عرصه نمایش، در دفاع از این متن در نامه‌یی به وزیر ارشاد نسبت به نوع برخورد ممیزان با این نمایش اعتراض کرد و نوشت: “جنابعالی حتم داشته باشید که اینچنین رفتاری با تئاتر نه‌تنها بضاعتی به آن نمی‌افزاید که دستاوردهای مهم آن را زایل می‌سازد. تردید نداشته باشید که اجرای «روز حسین» افتخاری برای شما و ما است. من اراده شما را در این موضوع نمی‌دانم، اما با تصمیم مدیران‌تان در دستگاه تئاتر، ما را از این افتخار بزرگ محروم نسازید.”
چند روز بعد وزیر ارشاد هم توضیحی در این زمینه داد. او در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا مبنی بر توقیف نمایش “روز حسین” و نامه‌یی که محمد چرم‌شیر خطاب به وزیر ارشاد نوشته است، گفت: “نمایشنامه این کار مشکلاتی داشت و هنرمند حاضر نشد اصلاحات لازم را انجام بدهد، بنابراین طبیعی است که این نمایش اجازه به صحنه رفتن پیدا نکند.” (ایسنا- دی 1388)
آقای معاون درباره برخی دیگر از کتاب‌های نشر چشمه هم استدلال کرده‌اند: “یکی دیگر از تخلف‌های نشر چشمه این بود که کتابی را برای مجوز ارائه می‌داد و بعد همان کتاب را دوباره از مسیر انتشاراتی دیگر با همان شکل و شمایل عرضه می‌کرد.” به نظر شمای خواننده وقتی ناشری مجوز کتابی را دریافت نمی‌کند آیا حق دارد به نویسنده بگوید این کتاب را به هیچ ناشر دیگری هم ندهد؟ و اگر هم بگوید آیا مولف یا نویسنده گوش می‌کند و اگر گوش نکرد، مشکل از ناشر اولی است و باید گریبان او را گرفت؟
انجام| اگر تمام موارد یادشده به نشرچشمه را بپذیریم (که عمده استدلالات غیرحقوقی و قانونی است) باز هم معاونت فرهنگی وزارت ارشاد این حق را ندارد که امتیاز ناشری را راسا لغو کند بلکه باید از آن ناشر به دادگاه شکایت کند و اگر رای دادگاه بر این قرار گرفت که نشر چشمه باید لغو امتیاز شود، آنگاه حکم دادگاه را اجرا کند. آقای دری و معاونت فرهنگی وزیر حتما به یاد دارند که سال گذشته از ناشری دیگر به دادگاه شکایت کردند و دادگاه کار را در همان مرحله بازپرسی متوقف کرد و دستور منع تعقیب داد یا باز هم به یاد دارند که خواستند انتشارات تیمورزاده را از نمایشگاه بیرون بیندازند که دیوان عدالت اداری بحق جلوی کار آنها را گرفت و تازه در روند کار و در زمان برگزاری دادگاه هم دیوان در نهایت به نفع ناشر و ضرر معاونت فرهنگی رای داد.
نکته پایانی باب کارهای غیرقانونی است که متاسفانه توسط برخی مسوولان و در پوشش‌های گوناگون انجام می‌شود. به گمان نگارنده اگر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و دیگر نهادهای صنفی حوزه نشر و نمایندگان مردم در مجلس و حتی اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، نخواهند باب چنین کارهای غیرقانونی را ببندند و سکوت پیشه کنند، تجارب اینچنینی نشان داده است که برخی رویه‌های نادرست و غیرقانونی مسوولان اگر با سد قانونی روبه‌رو نشود، در طول زمان دایره دست‌درازی خود را گسترده‌تر کرده و گریبان دیگرانی را هم خواهد گرفت.
منبع: اعتماد