نشست رسانه ای نمایش “کلمه، سکوت، کلمه” با حضور مائده طهماسبی کارگردان اثر، فرهاد آئیش دراماتورژ و بازیگر، سینا رازانی و امیر حسین رستمی بازیگران این نمایش در سالن کنفرانس خانه هنرمندان ایران برگزار شد.گزارش همکارمان از تهران را در این زمینه می خوانید.
گزارشی از نشست رسانه ای نمایش “کلمه، سکوت، کلمه”
کلمات متفاوت،اجرایی جدید
آقای آییش خواهش می کنم قبل از هر چیز درباره آشناییتان با نویسنده این نمایشنامه و شکل دراماتورژی اثر توضیح بدهید.
من و طهماسبی در آغاز با دیوید آیوز و آثار وی آشنایی چندانی نداشتیم، اما با روی صحنه رفتن آثار نمایشی متعدد در کشورهای مختلف منتقدان آمریکایی نزدیک بودن نوع سلیقه و آثار ما را با نمایش های آیوز مطرح کردند
پس از مطالعه مجموعه ای از نمایشنامه های دیوید آیوز، خانم طهماسبی تعدادی از متون این نویسنده را ترجمه کرد، اما بعضی از نمایشنامه ها به دلیل بازی با زبان امکان ترجمه ندارند و باید مورد اقتباس قرار گیرند.با توجه به اینکه در این متون موسیقی و هارمونی کلمات بسیار اهمیت دارد، در نهایت سه نمایشنامه انتخاب شد که متاسفانه اجرای آن با اجرای دیگر آثار طهماسبی به تعویق افتاد
متن نمایش پس از بررسی راه حل های مختلف برای اجرای همزمان سه نمایشنامه در یک اجرا نوشته شد.طی دهه های اخیر نظریه پردازان غربی سوال هایی درباره اینکه آیا زبان توانسته پاسخگوی نیازهای انسان باشد و آیا در رابطه با برقراری ارتباط به نفع انسان بوده یا نه مطرح کرده اند که در نتیجه آن آثار نمایشی این کشورها به سوی کم رنگ تر شدن دیالوگ ها پیش رفته اند که در نمایش گزارش به آکادمی نیز به چنین مبحثی اشاره شده است. دیوید آیوز بین تئاتر کلامی و پرفورمنس هایی که در سالن های روشنفکری غرب انجام می شود یک زنجیر اتصالی برقرار کرده است. همچنین به مسخره گرفتن زبان و بازی با زمان از جمله ویژگی هایی است که درآثار وی شاهدیم. در واقع آیوز با بازی با زمان و زبان یک نوع طنزکمدی را در آثارش خلق می کند که این ویژگی باعث شد ما برای تولید این اثر مصمم تر باشیم.با وجود اینکه کار روی آثاری که خود نگارش آن را بر عهده دارم بیشتر برایم لذت بخش است ولی بازی و همکاری در این اثر را قبول کردم و احساس می کنم که این اثر متعلق به من است.
خانم طهماسبی،اجرای این اثر بر اساس چه معیارهایی در تماشاخانه ایرانشهر صورت گرفت؟
از آنجا که کار تئاتر را از آمریکا آغاز کردیم همیشه تهیه کنندگی آثار را خود بر عهده داشتیم، بنابراین طی اواخر سال ۱۳۷۰ ، که برای اجرای نمایش به ایران آمدیم، به دلیل کمبود سالن های نمایشی و عدم آشنایی کافی نمی دانستیم مراحل اداری و بستن قرارداد را چطور باید پشت سر بگذاریم، بدین ترتیب کار را بیشتر به شکل خصوصی شروع می کردیم و گاه پس از آغاز مراحل تولید از سوی مرکز هنرهای نمایشی قراردادی بسته می شد
برای تولید این اثر نیاز به گروهی داشتیم که ویژگی هایی چون امیدواری، عشق و انسجام داشته باشند، تا انرژی در گروه جریان پیدا کند و تماشاگر را به سالن نمایش بکشاند. در آغاز قصد داشتم این نمایش را در تئاترشهر به صحنه ببرم ولی به دلایل مختلف چون مشغله های شخصی و تغییر مدیریت، اجرای این اثر به تعویق افتاد.
در مرحله بازبینی مشکلی نداشتید؟
نه.طی دو هفته پیش از اجرا از هیئت بازبین دعوت کردم تا به بررسی و ارزیابی این نمایش بپردازند که در نهایت به صحبت درباره برخی از مسائل کیفی انجامید.
انتخاب بازیگران در مجموعه ایرانشهر به دلیل شکل خصوصی و گیشه ای آن منوط به برخی تفاوت ها نسبت به دیگر سالن های تهران است.آیا این انتخاب ها بر اساس نیاز جذب تماشاگران صورت گرفته است؟
طهماسبی: به عقیده من گروه اهمیت زیادی در اجرای یک نمایش دارد. این موضوع که نقش به افراد دارای چهره واگذار شود موضوع همیشگی است.در زمانی که از بازیگران چهره استفاده کردم برخی ها شکل تدافعی به این موضوع نشان دادند، اما وقتی نمایش به صحنه رفت و توانست توجه افراد را جلب کند این مسائل برطرف شد.من عقیده دارم اگر بازیگری بتواند نقش خود را به درستی ایفا کند کارگردان نمایش در کار خود موفق بوده است و اگر نتواند از عهده نقش خود برآید این کارگردان است که دچار اشتباه شده است.به دلیل اینکه تئاتر خصوصی نیاز به تماشاگر بیشتری دارد باید در زمان انتخاب بازیگر به این توجه داشته باشیم که کدام یک از بازیگران تمایل به بازی در تئاتر دارند و چه کسی برای نقش خود بیشترین تلاش را می کند.گاه حضور بازیگران چهره نیز در جلوگیری از شکست یک اثر تاثیر چندانی ندارد و آثار نمایشی که با وجود افراد شناس با عدم موفقیت رو به رو شدند کم نیستند.
آئیش: من و طهماسبی از جمله اولین کسانی بودیم که به تئاتر خصوصی پرداختیم. من معتقدم که تئاتر مخاطب خاص دارد، اما حتی اگر یک نفر هم مخاطب اثر باشد باید از آن رضایت داشته باشد. زمانی که شما نگران راضی کردن تماشاگر باشید اتفاقات مهمی در کار رخ می‌دهد، اما نسبت به اجراهایی که در سال‌های گذشته در تئاترشهر داشتیم بازیگران نمایش نسبت به تعرفه تعیین شده دستمزد کمتری دریافت می‌کنند. در تئاتر خصوصی از یک سو باید سالن را خود اجاره کنیم و از سوی دیگر گرچه درگیر شدن هنرمند با گیشه خوب است، نکته قابل توجه عملی شدن این موضوع است که گروه نمایشی دچار ضرر و زیان نشود. با افزایش ۱۰۰ صندلی با هزینه شخصی در سالن استاد سمندریان، حتی اگر به جای ۳۰ شب این نمایش ۴۰ شب نیز اجرا شود باز هم گروه حدود ۴۰ میلیون تومان دچار ضرر و زیان می‌شود.
در اجرای این نمایش چه نمایشنامه هایی از دیوید آیوز را مطالعه کرده اید؟
طهماسبی: سال ها پیش ۱۴ نمایشنامه کوتاه از آیوز در قالب یک کتاب به چاپ رسیده بود، اما فهم خیلی از نمایشنامه ها با مطالعه برایم میسر نشد، زیرا در جمله بندی های آیوز ترکیب کلمات انگلیسی نقشی مهمی ایفا می کرد.او در یکی ازنمایشنامه هایش، که برای نمایش “کلمه، سکوت، کلمه” هم انتخاب شد، داستانی از یک روایت تاریخی از لئون تولستوی می سازد و زمان را به جلو و یا عقب می کشاند که این موضوع به لحاظ بصری و داستانی می تواند با تماشاگر ارتباط برقرار کند و من نیز از شناختی که از لئون تولستوی داشتم استفاده کردم تا این قصه را به تماشاگر منتقل کنم.
سه نمایشنامه از آیوز که در فضاهای مختلف قرار داشتند با کمک فرهاد آئیش در پیدا کردن خط های ظریف ارتباطی به هم ربط داده شد و به صورت اقتباسی درآمد.
به نظرتان این شکل تئاترها که کلام وسبک و سیاق به خصوصی دارد می تواند پاسخگوی نیاز جامعه باشد؟
طهماسبی:باید تئاترهای معاصر جهان در کنار نمایشنامه های ایرانی به هنرمندان تئاتر معرفی شود. آثار کلاسیک و اقتباسی بسیار مهم اند و نباید برای اجرای آثار محدودیت قائل شویم.
آقای رازانی شما بازیگری را از تئاتر آغاز کردید و همچنان به عنوان یکی از بازیگران فعال این عرصه محسوب می شوید.حضور در تئاتر و تصویر تا چه اندازه برایتان متفاوت است؟
سپس رازانی: به عنوان بازیگر تئاتر در صورت فشار مالی بیش از توانم مجبور به دوری از حوزه نمایش می شوم که در نهایت به تغییر رویکرد هنری نیز می انجامد.
آقای رستمی شما بازیگری هستید که کمتر در تئاتربوده اید.این تفاوت برای شما تا چه اندازه مهم است؟
رستمی:از آنجا که در بازی آثار تصویری نقطه اوج مشخص شده است، نسبت به تئاتر جذابیت کمتری دارد. در تئاتر بازیگران با مخاطب رو به رو می شوند و فرصتی برای اشتباه وجود ندارد و این موضوع هیجان بیشتری به دنبال دارد. بازیگران تئاتر به دلیل همین هیجان و کار سخت تر تجربه بیشتری به دست می آورند و من معتقدم که هر یک از بازیگران تصویری باید بازی در حداقل یک یا دو اثر نمایشی در سال را تجربه کنند.