انگشت اتهام به سوی بازیگران…
سینمای ایران هیچوقت بی حاشیه نبوده و نیست . در روزهایی هم که سینمای ایران کم رونقتر از همیشه و به هزار ضرب و زور نفس می کشد ،باز هم حاشیهها دست از سرش بر نمی دارد.
یکی از بحثهای جالب توجه و حاشیهساز این روزهای اخیر در سینمای ایران موضوع دستمزد بازیگران است .
جالب آنکه این بحث با پایان مسابقات لیگ فوتبال و آغاز یارگیری تیم های لیگ برتری و مسأله سقف قرارداد، همراه شده است .
فدراسیون فوتبال تلاش می کند برای بازیکنان فوتبال سقف قراردادی را مشخص کند تا بازیکنان و تیمها نتوانند از این سقف تخطی کنند .
به نظر می رسد عدهای در سینما نیز به فکر ایجاد چنین رویه ای هستند .
مسأله اصلی در این دو صنعت دور از هم، یعنی فوتبال و سینما قرابت تجاری آنها است. همه اذعان دارند که فوتبال ایران و بخش قابل توجهی از بدنه سینمای ایران زیان ده است . مسأله مغفول و عجیب در این میان این است که در چنین شرایطی ارقام عجیب و غریب چگونه در یک تجارت شکست خورده و بیمار رد و بدل می شود .
متهم اول – تله فیلمهای صدا و سیما
به نظر می رسد یکی از دلایل افزایش دستمزد بازیگران در سینمای ایران ،صدا و سیما باشد . صدا و سیما با شروع به ساخت تله فیلمها و جذب بازیگران و کارگردانان به این فضا در چند سال اخیر به صورت غیر مستقیم باعث بالا رفتن انتظارات آنها شد .
بازیگران برای حضور در یک تله فیلم که حداکثر در 15تا20 جلسه فیلم برداری می شد رقمی حتی بیشتر ار رقم دریافتی برای یک فیلم سینمایی با دو ماه کار را، دریافت می کرد.
برخی از بازیگران با حضور مستمر در تله فیلمها در چند سال اخیر پولهای خوبی دریافت کردند. نکته مهم این بود که در کار با صدا و سیما بازگشت سرمایه برای تهیه کننده اهمیت زیادی ندارد و او طبق بودجه ای که در اختیار دارد هزینه می کند و برای استمرار همکاریاش در صدا و سیما باید فیلمی بسازد که به اصطلاح دیده شود و برای این کار ناچار است بودجه فیلم را به شیوهای ناعادلانه تقسیم کند و سهم بیشتری از آن را برای جذب بازیگران اختصاص دهد و در چینش سایر عوامل از اقوام و بستگان و یا آشنایان ارزان قیمت استفاده کند.
متهم دوم – سریال های تلوزیونی
همین کشمکش و رقابت در میان تهیه کنندگان صدا و سیما برای ساخت سریالهای تلویزیونی نیز وجود دارد. تهیه کنندگان تلاش می کنند با پیشنهاد ارقام عجیب و خارج از عرف نسبت به جذب بازیگران سینمایی برای حضور در سریالها اقدام کنند و با ارائه و پخش سریالهایی پربازیگر، امکان تعریف کارهای آتی را برای خود و گروهشان تضمین کنند .
متهم سوم – تهیه کنندگان دولتی
یکی دیگر از دلایل افزایش دستمزد بازیگران حضور تهیه کنندههایی دولتی یا وابسته به دولت بود که با بودجه و هزینههای هنگفت و بدون توجه به بازگشت سرمایه وارد حیطه تولید شدند و برای خودنمایی سعی در جذب بازیگران با رقمهای بالاتر از حد معمول داشتند .
بسیاری از بازیگران نیز صرفاً به خاطر مسائل مادی حاضر به حضور در چنین فیلمهایی شدند. مسأله اصلی اینجا بود که بعد از اتمام اینگونه پروژهها بازیگران برای حضور در فیلمهای دیگر دچار مشکل میشدند و حاضر نبودند پایین تر از رقم دریافتی از تهیه کننده دولتی کار کنند.
متهم چهارم – اصرار به حضور کارگردان غیرمعروف
گاهی شیوه دیگر تهیه کنندهها هم، در افزایش دستمزد هنرپیشهها تاثیرگذار است.آن هم زمانی است که برخی تهیه کنندگان دستگاههای دولتی که قصد ایجاد فرصت کار برای کارگردان ناشناخته و غیر معروف را به هزار و یک دلیل دانسته یا نادانسته دارند، از هنرپیشه های معروف دعوت به کار میکنند و مجبور میشوند ناشناخته بودن کارگردان را با افزایش دستمزد فلان هنرپیشه جبران کنند. نمونه بارز برای این مورد دو فیلم اخیر حامد کلاهداری یعنی “شکلات” و “پایان نامه ” است .
متهم پنجم – سینماداران
اما برخی از سینماداران هم شرط اکران فیلم را حضور فلان هنرپیشه به اصطلاح بفروش میدانند تا زمینه اکران اورژانسی فیلم را فراهم کنند که این رویه نیز باعث می شود تا تهیه کنندگان هم برخی این هنرپیشه ها را به منظور افزایش تضمین اکران فیلم، آنهم به هر قیمت برای بازی در فیلم خود دعوت کنند و رقم مذکور را به شیوه های دیگر جبران کنند.
منطق ظاهری
همزمان با افزایش تولید تله فیلم در صدا و سیما و به خاطر بالارفتن تقاضا از بازیگران برای حضور در فیلمها، بنا به عرف متعارف تعادل بین عرضه و تقاضا، دستمزد بازیگران به شیوهای به ظاهر منطقی بالا رفت .اما این روال به ظاهر منطقی اثرات خود را در بدنه سینما ی حرفهای و به خصوص سینمای مستقل خصوصی نیز گذاشت و با بالا رفتن دستمزدها هزینههای ساخت فیلمها نیز بالاتر رفت.
افزایش نجومی رقم دستمزد بازیگران سینما و تلویزیون روند تولید را گرفتار مسائلی تازه از جمله بالا رفتن میزان هزینه‌ها می‌کند.
حالا دیگر سرنوشت سینمای ایران جدای از حضور برخی دستهای پنهان در حوزه اکران و ظهور پخش‌کننده - تهیه کنندگان با نفوذ در سینما، گاه به حضور و دستمزد برخی هنرپیشهها نیز مرتبط شده است .
این روزها برای ساخت یک فیلم مستقل و بدون اتکا به دریافت کمک هزینه های دولتی نیاز به هزینهای حدود 500 میلیون تومان است که از این رقم نزدیک به 60 درصد آن برای جذب بازیگران مطرح صرف و هزنیه می شود. برای اینکه چنین فیلمی بخواهد اکرانی نسبتاً موفق داشته باشد باید در تهران و شهرستان، فروشی معادل حداقل یک میلیارد و دویست میلیون تومان داشته باشد تا بتواند سودی ده تا پانزده درصدی را نصیب تهیه کننده کند . البته فروش کپی رایت آن در شبکه خانگی را در این معادله حساب نمی کنیم .
با نگاهی به آمار فروش می بینیم که در طول سال حداکثر سه تا چهار فیلم به چنین رقم هایی دست پیدا می کنند و می توانند سودآور شوند .
تأثیر هنرپیشه در فروش
هنرپیشهها زمانی در سینما نقش تعیین کننده پیدا می کنند که هدف مخاطبان برای رفتن به سینما، دیدار تصویری با هنرپیشگان محبوب باشد تا دیدن یک فیلم خوب.
تب فروش فیلم در سینمای ایران با چند استثنا محدود، بر اساس نام هنرپیشه بیشتر از یک هفته طول نمی کشد و پس از آن فیلم اگر مطابق با ذائقه مخاطبان نباشد دچار افت شدید فروش می شود، اما مسلماً تهیه کننده این فیلم برای حضور همین هنرپیشه محبوب حاضر شده است تا چند ده میلیون تومان هم هزینه کرده و با وی قرارداد ببندد.
نکته تأسف بار در این زمینه این که، یکی از تهیه کنندگان سینمای ایران فیلمنامه را بر اساس هنرپیشههای به اصطلاح بفروش سفارش می دهد و خارج از محتوا به این مسئله دامن می زند که هنرپیشه نقش اساسی در سینمای ایران دارد .
شاید ایجاد همین زمینه باعث شود تا عدهای از هنرپیشهها هم از این فرصت سوء استفاده کرده و حالا که خود را دارای نقش تعیین کننده! می داند رقم چند صد میلیونی هم پیشنهاد دهد.
نگاه به برخی دستمزدها
طبق اخبار و شایعات منتشر شده در نشریات محمدرضا گلزار برای بازی در یک پروژه سینمایی با همکاری گلیات تصویر تهیه کننده سریال قهوه تلخ ،طلب دستمزد یک میلیاردی می‌کند.
شهاب حسینی در گفتگویی صریح از دریافت دستمزد سی میلیون تومانی ماهانه برای بازی در سریال تلوزیونی “شوق پرواز” سخن گفته و فریبرز عرب‌نیا دستمزد خود برای 5 سال کار در مختارنامه را 600 میلیون تومان اعلام می کند.
پیش از این نیز ساداتیان تهیه کننده فیلم هفت دقیقه تا پاییز دریافت دستمزد150میلیون تومانی هدیه تهرانی برای بازی دراین فیلم را تکذیب نکرد.
صحبتهای بازیگران
نگاهی به اظهارات بازیگران در این خصوص نیز جالب و تکمیل کننده این بحث خواهد بود .
سعید راد
بازیگری یک حرفه جدی و کامل است بنگاه خیریه نیست که کسی بخواهد بازیگر را به فقر یا درآمد پایین مجبور کند. ما قواعد بازیگری را فراموش کرده‌ایم و با این وضع هویت سینمای ما رو به نابودی خواهد رفت.
پانته آ بهرام
در حرفه بازیگری پیچیدگی‌ها و دشواری‌هایی هست که از بیرون دیده نمی‌شود و گاهی نادیده گرفته میشود. برداشت عمومی این است که بازیگری یعنی توانایی خندیدن و گریستن در هر زمان و مکانی. اما روی انرژی و جانی که برای درآوردن نقش خرج می‌کند نمی‌توان قیمت گذاشت.
کسانی که داعیه ثروت گریزی و تجمل گریزی دارند، چرا فقط به بازیگرها پیله میکنند؟ کسی می‌تواند از یک آدم تازه به دوران رسیده بپرسد که چگونه ظرف دو سال از زیر خط فقر به بالای همه خطوط ثروت رسیده‌اند؟ فقط بازیگرها هستند که همه اجازه دارند در زندگی خصوصی‌شان سرک بکشند ودرباره رقم دستمزدشان اظهارنظر کنند؟ آیا دولت می‌تواند بازرگان‌ها ومغازه‌دارها را مجبور کند از حد مشخصی بیشتر درآمد نداشته باشند؟
شهاب حسینی
برخی اقشار جامعه که اقلیت مردم را شامل می شوند به جرات با ارقام میلیاردی سر و کار دارند و ادبیات این گروه در حسابرسیهای مالی، میلیاردی است. من درباره افرادی همچون بازیکنان فوتبال، تجار و افرادی که با نهادهای مختلف قراردادهای میلیاردی امضا میکنند، صحبت میکنم.
من آدم ولخرجی نیستم و فردی خانواده دار هستم، با این حال پس از 15 سال توانستم صاحب یک منزل به صورت اقساطی شوم که همچنان هشت قسط از اقساط این منزل باقی مانده است.
وقتی برای بازی در ‘سوپراستار’ با تخفیف پنج میلیون تومانی، 10 میلیون تومان گرفتم، تصور نمیکردم این فیلم بیش از یک میلیارد تومان فروش داشته باشد و برای این امر دورخیز نکرده بودم. تصمیم دارم، روزی تمام قراردادهای کاری خود را در سینما به چاپ برسانم تا همه دستمزدهای من را ببینند.تا امروز بالاترین دستمزد من برای بازی در یک اثر سینمایی 25 میلیون تومان بوده است.
محمد رضا گلزار
ایراد کار ما همین است که به جای پرداختن به موضوعات مهم تر فقط دنبال حواشی هستیم.فکر میکنم دستمزد یک بازیگر هم یک مسأله کاملاً شخصی است؛ مثل حقوق دریافتی هر فردی که در هر زمینه ای فعالیت می کند. اما متأسفانه فقط درباره قضایایی که به بازیگرها مربوط میشود جنجال و هیاهو به پا می کنند.