تحریم نفت و بنزین: مسرت خاطربنیادها!‏

رضا تقی زاده
رضا تقی زاده

اعلام بررسی طرح اعمال محدودیتهای تازه صدور بنزین به ایران و همچنین کاهش خرید نفت خام در سنا و ‏کنگره امریکا، زمینه فعالتر شدن شرکتهای وابسته به بنیاد ها و نهاد ها را در معاملات آینده نفتی فراهم ‏میسازد.‏

اگرچه شرکتهای غیر تخصصی و منصوب به نهاد ها و بنیادها در گذشته نیز با هدف کسب سود های کلان در ‏طرحهای متعدد عمرانی و یا معاملات تجاری مداخله داشته اند، اما حضور آنها در طرحهای توسعه و تجارت ‏نفت و گاز، عموما بعد از بروی کار آمدن دولت نهم و طی چهار سال اخیر صورت گرفته است. ‏

اولین اقدام مهم دولت نهم در هدیه کردن یک قرارداد کلان به نهاد ها، در اولین ماههای تصدی وزیری هامانه ‏در وزارت نفت صورت گرفت. بموجب قرارداد مزبور که ارزش اسمی آن بالغ بر 2.2 میلیارد دلار میشد، ‏احداث خط لوله انتقال گاز عسلویه به مرز پاکستان به قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه پاسداران واگذار شد.‏

علیرغم وجود الزام های قانونی دایر بر رعایت شرایط مناقصه در عقد قراردادهایی به این اهمیت، قرار داد ‏یاد شده بصورت ترک مناقصه به قرارگاه خاتم الانبیاء واگذار شد. دولت کنونی در توجیه انجام این اقدام فوق ‏العاده غیر عادی، اعلام داشت که برگزاری مناقصه نیازمند چند ماه وقت اضافی بود ! با این وجود در ‏شرایط کنونی هنوزنه قراردادی برای صدور گاز به پاکستان و هند به امضاء رسیده و نه لوله گازی که قرار ‏داد آن نزدیک به چهار سال پیش امضاء شده بود تکمیل گردیده.‏

قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه پاسداران پیش از دست یافتن به این قرار داد کلان، فاقد هر نوع تجربه در احداث ‏خط لوله گاز بوده است. هزینه اجرای طرح رانیز دولت ظاهرا بصورت وام در اختیار قرارگاه قرارداد. ‏علاوه بر ارقام اولیه مورد توافق، میزان پرداختی دولت پس از اصلاح هزینه اجرای طرح، به نحو ‏چشمگیری افزایش یافته است. این حاتم بخشی، به بهانه سرعت عمل، در شرایطی صورت گرفته که اجرای ‏دیگر طرحهای توسعه گاز ایران، بدلیل فقدان اعتبار لازم، بنا بر اعتراف روشن مسئولان نفت و گاز، مدتها ‏است که معوق مانده اند.‏

در ادامه واگذاری قراردادهای نفت و گاز به نهاد ها و بنیاد ها، نوذری وزیر کنونی نفت چندی قبل اعلام ‏داشت که با تجدید نظر در نحوه فروش نفت خام ایران، همزمان با ادامه فروش مستقیم از سوی وزارت نفت، ‏از بنیاد مستضعفان و جانبازان نیز برای بازاریابی و فروش استفاده خواهد شد. معنی اظهارات ایشان پرداختن ‏حق دلالی و کمیسیونها ی کلان به شرکتهای منصوب به بنیاد است به بهانه فروش نفت است.‏

در اقدامی دیگر که توجیه آن به ترک ایران از سوی شرکتهای خارجی نسبت داده شد، دولت نهم، واگذاری ‏بهره برداری از فازهای 15 و 16 پارس جنوبی را به قرارگاه خاتم الانبیاء واگذار کرد، حال آنکه در زمینه ‏اجرای طرحهای تخصصی بهره برداری و اکتشاف گاز قرارگاه یاد شده فاقد هرنوع تجربه کاری قابل بوده ‏است. در مورد اجرای این طرح نیز دولت و وزارت نفت آقای نوذری، پذیرفت که ابتدا اعتباری در حدود ‏‏1.5 میلیارد دلار از محل 3 در صد اعتبارات فروش نفت خام در اختیار قرارگاه یاد شده قرار دهد حال ‏آنکه شرکتهای دیگر ایرانی، منجمله پارس جنوبی، با وجود داشتن تجربه کاری در این زمینه، از اجرای ‏طرحهای مشابه بازمانده بودند. واگذاری طرح توسعه فازهای 15 و 16 به قرارگاه خاتم الانبیاء که مهمترین ‏هدف آن از نگاه مجری، دریافت وام یک و نیم میلیارد دلاری از درامد های نفتی بود، در حالی صورت ‏گرفت که اجرای طرحهای توسعه فازهای 11 و 13 و 14 پارس جنوبی بدلیل فقدان اعتبار همچنان متوقف ‏مانده اند!‏

در جهت باز گذاشتن هرچه بیشتر دست نهاد ها و بنیاد ها در امور پر درامد نفت و گاز، حتی اجرای ‏طرحهای توسعه میادین نفت نیز اخیرا، علیرغم وجود ظرفیتهای فنی لازم در درون وزارت نفت، به این گونه ‏موسسات فاقد تجربه و امکانات فنی، مورد توجه قرار گرفته است. چندی قبل مدیر عامل شرکت نفت مناطق ‏مرکزی ایران ضمن اعلام مذاکره با شرکتهای روسی برای توسعه چهار میدان نفتی، اعلام داشت که با ‏شرکت روسی تات و بنیاد مستضعفان در این زمینه به توافق رسیده و تفاهم نامه ای نیز در این مورد امضاء ‏شده است. ‏

اگرچه جشن ساز معاون وزیر نفت متعاقبا از تائید این موضوع خودداری کرد ولی خبرگزاری نووستی ‏روسیه در مرداد ماه گذشته با انتشار خبر توافق شرکت تات روسی با بنیادمستضعفان و دیدار مسئولان ایرانی ‏از تاسیسات نفتی روسیه گزارشهای قبلی در این مورد را تائید کرد. در خبر نامه نووستی آمده است “دلیل ‏تلاش کمپانی نفتی روسیه برای یافتن جایگاه در ایران که ذخایر نفتی آن بسیار هنگفت است، در شرایطی که ‏ذخایر منطقه تاتارستان روسیه رو به اتمام می رو د روشن است”! ‏

نحوه واگذاری امتیازهای نفتی به بنیاد ها و نهاد ها به این ترتیب است که ابتدا قرارداد با بهترین شرایط به آنها ‏واگذار شده وبعد بمنظور اجرای طرح، در صورت داشتن طبیعت اجرایی، (نظیر مشیدن خط لوله و با خاک ‏برداری) اعتبار لازم نیز در اختیار آنها قرار میگیرد. بعد از آن موسسات وابسته به بنیاد ها ونهاد ها بمنظور ‏اجرای طرح، یا از موسسات داخلی و یا شرکتهای خارجی، برای همکاری دعوت بعمل آورده آنها را در ‏سود کلان و بدون زحمت طرحها شریک میسازند. ‏

با در نظر گرفتن هزینه احداث خط لوله گاز عسلویه به مرز پاکستان که همچنان بی نتیجه مانده و حتی در ‏صورت رسیدن به توافق با پاکستان، بدلیل کمبود گاز تا 4 سال آینده نیز آماده بهره برداری نخواهد بود، ‏معادل اعتبارات تخصیص یافته میتوانست هزینه لازم برای تکمیل بزرگراه تهران شمال را که بیش از دو ‏دهه از آغاز آن میگذرد تامین کند. ناگفته نماند، که مسئولیت اجرای طرح بزرگراه تهران - شمال نیز، بجای ‏یک شرکت راه ساز و تخصصی، به بنیاد مستضعفان واگذار شده است! بنیاد یاد شده و رفقای چینی بکار ‏دعوت شده، تاکنون چندین بار از راه افزایش دادن هزینه های اجرای طرح، دولت را سرکیسه کرده اند، و در ‏حالی کهاز اجرای تعهدات خود سرباز میزنند، در صورت کنار گذاشته شدن از طرح، بنا بر گفته وزیر راه، ‏میتواند مدعی دریافت 160 میلیارد تومان جریمه از دولت بشوند! ‏
‏ ‏
به این ترتیب، در صورت عملی شدن طرح اعمال محدودیتهای تازه برای فروش بنزین به ایران و خرید نفت ‏خام، نهادها و بنیاد ها، بعنوان سازمانهای مورد وثوق دولت، داوطلب یافتن مشتری برای محموله های نفتی ‏ایران شده و با استفاده از امکانات حمل و نقل و تسهیلات مرزی و بندری، واردات بنزین و صادرات نفت خام ‏را در اختیار خواهند گرفت.‏

بنا بر اسناد منتشر شده از سوی دیوان محاسبات، که صحت آنها مورد تایید رییس کنونی مجلس نیز قرار ‏گرفته است، وزارت نفت در طول سه سال گذشته میلیارد ها دلار تخلف مالی داشته است. در صورت داخل ‏کردن بیشتر دست سازمانها “خودی”، بنیاد ها و نهاد ها در خرید و فروش نفت و فراورده های نفتی، ظاهرا ‏ته مانده ثروت ملی نیز می باد ابتدا از صافی آنها گذشته، و در صورت داشتن پس مانده، آنگاه بحساب درامد ‏های عمومی واریز شود.‏

به این ترتیب، بنظر میرسد که اعمال محدودیتهای بیشتر علیه صنایع نفت و گاز ایران و گسترش دادن آنها به ‏صادرات و واردات فراورده های نفتی و نفت خام، نه تنها موجب نگرانی های تازه در ایران نخواهد شد، سهل ‏است که در عمل مسرت خاطر مسئولان نهاد ها، بنیاد ها و عوامل وابسته را نیز بدنبال داشته وبا استقبال ‏گرم همکاران آنها در دولت روبرو خواهد شد. ‏