وبسایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی اکانت توییتر دارد و به تازگی توییت کردن به فارسی را شروع کرده است؛ صفحه جواد ظریف هم در فیس‌بوک با بیش از ۸۰۰ هزار لایک، رکورددار شده است اما نه تنها از رفع فیلتر توییتر و فیس‌بوک خبری نیست بلکه شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی دیگر هم فیلتر شده و یا در معرض فیلترینگ قرار گرفته‌اند. پس از مسدود شدن دسترسی به وی‌چت، در روزهای گذشته خبر رسید که وایبر هم به همین سرنوشت دچار شده اما دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام کرده که اگرچه فیلترینگ تانگو، وایبر، واتس‌آپ و کوکو در دستور کار قرار دارد اما فیلترینگ آنها به تعویق افتاده است.
به دنبال جایگزین ایرانی وایبر
روز یکشنبه هفته گذشته، عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه -مجری و متولی فیلترینگ اینترنت در ایران- از فیلترینگ بعض صفحه‌های اینستاگرام خبر داد و گفت که فیلترینگ برخی شبکه‌ها و نرم‌افزارهای اجتماعی و ارتباطی دیگر هم در دستور کار است اما شاید کسی انتظار نداشت که خیلی زود و آن هم در روزهای تعطیل، وایبر (Viber) فیلتر شود. خبری که خیلی زود در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و کاربران ایرانی که با استفاده از فیلترشکن، محدودیت‌های حکومتی را دور می‌زنند حتی این موضوع را در صفحه فیس‌بوک جواد ظریف هم مطرح کرده و از روند رو به رشد دایره فیلترینگ گلایه داشتند.
ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت این خبر را در روز جمعه با تیتر “وایبر بی‌وایبر” پوشش داد و اگرچه به “خبرهای غیر رسمی” استناد کرده بود اما باعث شد تا خیلی‌ها، وایبر را هم فیلتر شده بدانند. ضمن این که یک اکانت منتسب به کمیته فیلترینگ در توییتر، این خبر را اعلام کرده بود.
اما دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که گویا خبرگزاری فارس را برای اطلاع‌رسانی بیش از سایر رسانه‌ها می‌پسندد در ساعات پایانی همان روز توضیح داد که وایبر فیلتر نشده است. او البته همین اکانت جعلی منتسب به کارگروه را شاهد گرفت و گفت: “یکی از دلایل فیلتر شدن سایت‌هایی از قبیل توئیتر و فیس‌بوک همین جرایمی است که افراد ناشناس در آنها مرتکب می‌شوند و به دلیل اینکه سرور این سایت‌ها در خارج از کشور و در اختیار دشمنان ملت ایران است، مجرمان به راحتی قابل شناسایی و تعقیب نیستند. اگر سرور سایت توئیتر در ایران بود هرگز شخصی که جعل عنوان کرده به خود اجازه این کار را نمی‌داد.”
به گفته خرم‌آبادی، روزانه اشخاص مختلفی مخصوصاً خانم‌ها به مراجع قضایی شکایت کرده و عنوان می‌کنند که در توییتر و فیس‌بوک صفحه‌ای به نام آنها ایجاد شده و در آن عکس‌هایی برهنه و فتوشاپی منتسب به آنها منتشر شده و با درج شماره تلفن از قول آنها نوشتند که حاضر به خودفروشی هستند.
او روز شنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، توضیحات بیشتری ارائه کرد از جمله این که براساس تصمیمی که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در زمان فیلتر کردن وی چت گرفته، مقرر شده تا زمان تقویت نرم افزارهای مشابه داخلی، فیلتر شدن نرم افزارهای خارجی مذکور به تعویق بیفتد.
او معتقد است که “ اکثر سرویس‌های موبایل همچون تانگو، وایبر و وی چت این قابلیت را دارند که اطلاعات کشور ما را که در بین کاربران رد و بدل می‌شود، جمع‌آوری و تحلیل کنند و در اختیار بیگانگان قرار دهند” و برای بار چندم تاکید کرد: “این خطر بزرگی برای کشور ما محسوب می شود؛ معمولا هیچ کشوری اجازه نمی دهد که ارتباط بین شهروندانش در بستر امکانات خارجی انجام شود.”
خرم‌آبادی با انتقاد از این که “چرا برخی از مسئولان اصرار دارند که شهروندان ما را به سوی سرویس‌های خارجی سوق دهند” از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواسته بود تا نرم‌افزارهای مشابه داخلی را تقویت کند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هفته گذشته گفته بود که برخی “وزرای ذیربط” معتقد بودند می‌شد قسمت‌های “زیان‌آور” و “فسادآور” وی‌چت را فیلتر کرد اما “اصل وی‌چت” یک وسیله ارتباطی است.
علی جنتی همچنین خواستار “مقداری تجدیدنظر” در عملکرد کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه شده بود تا “هر چیزی را مصداق ندانند”.
او درباره این که چرا پنج نماینده دولت از جمله نماینده وزارت ارشاد در جلسه کارگروه به فیلترینگ وی‌چت رای مثبت داده‌اند، هیچ توضیحی نداد.
چهارشنبه سرنوشت‌ساز
” برخی از چیزها مختص ایران است، چون در هیچ جای دنیا یک اپلیکیشن به نام اینستاگرام این‌قدر مهم نمی‌شود. در هیچ جای دنیا خبر فیلتر شدن یک اپلیکیشن خبر داغ نمی‌شود و البته در هیچ جای دنیا اپلیکیشنی مثل اینستاگرام را فیلتر نمی‌کنند. البته این که تأکید می‌کنم هیچ جای دنیا به منزله نادیده گرفتن کشور کره شمالی نیست، ولی چون کره شمالی با هیچ کشور دیگری هیچ مناسبتی ندارد و هیچ کشوری نیست که آدم را به یاد کره شمالی بیندازد، از بردن نام کره شمالی پرهیز کردم. اگر چه برای توضیح این پرهیز چهار بار نامش را بردم!” این مطلب طنز خبرگزاری ایسنا، پس از فیلتر شدن اینستاگرام نشانی از داغ بودن بحث فیلترینگ در میان ایرانیان، لااقل در دو هفته گذشته است. و البته نشان می‌دهد که حتی رسانه‌های رسمی هم به این مساله انتقاد و اعتراض جدی دارند، کما این که همین خبرگزاری در مطلبی دیگر ضمن انتقاد از “سیاست‌های یک بام و دو هوا در مواجهه با شبکه‌های اجتماعی” خواسته است: “تکلیف کاربران با وایبر، وی‌چت، تانگو و… را روشن کنید”
پیش از این، وبسایت عصر ایران هم در انتقاد از دولت نوشته بود که “ تدام این روش ها نه تنها موثر نیست بلکه عین بی «تدبیری» و گامی است «امید» سوز.”
روزنامه هفت‌صبح هم در گفت‌وگو با دو عضو کمیته فیلترینگ، از جلسه بعدی کارگروه در روز چهارشنبه همین هفته خبر داده و از آن به عنوان “چهارشنبه سرنوشت ساز در انتظار وایبر و تانگو” یاد کرده است.
دولت دست به دامان شورای عالی می‌شود؟
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که به گفته خودش در فیس‌بوک عضو است و اعلام کرده آن را جزو مصادیق مجرمانه نمی‌داند، پیشنهاد داده تا کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، زیرنظر شورای عالی فضای مجازی قرار بگیرد. مشاور فرهنگی رییس‌جمهور و سرپرست مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری هم در گفت‌وگو با ماهنامه اندیشه پویا، از راه‌حل مشابهی صحبت کرده است: “این هم از همان قفل‌هایی است که به چند کلید نیاز دارد. دولت ابتدا می‌خواهد نهاد مسئول را مشخص کند. در مورد شورای عالی فضای مجازی اولین اقدام این بود که دبیر شورا فرد متخصص و جاافتاده ای انتخاب شود. آقای مهندس انتظاری که از قدیمی ترین افراد فعال در حوزۀ فناوری ارتباطات است، به عنوان دبیر شورا انتخاب شد. وقتی ایشان حرف می‌زند دیگران راحت دور ایشان جمع می‌شوند و فضا آرام می شود و وقتی فضا آرام بشود فرصت فکرکردن مهیا می شود.”
البته دبیر کارگروه مخالف است و عنوان کرده: “شورای عالی فضای مجازی سیاست‌های کلی را تعیین می‌کند و این شورا نباید وارد کارهای اجرایی شود.”
شورای عالی فضای مجازی، نهادی است که به دستور رهبر جمهوری اسلامی در اسفند ۱۳۹۰ تشکیل شد و وظیفه ایجاد مرکز ملی فضای مجازی کشور را به عهده دارد. در حکم آیت‌الله خامنه‌ای، آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب های ناشی از آن، و بهره گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم، از دلایل اصلی ضرورت تشکیل این شورا عنوان شده بود.
همچنین مقرر شد که رئیس جمهوربه عنوان رئیس شورا به همراه رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در شورا عضویت داشته باشند.
باید دید راه‌حل نهایی دولت برای رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی ورود از طریق این شوراست و یا این که مانند کارگروه فیلترینگ، میان گفتار و عمل نمایندگان دولت هماهنگی وجود ندارد و پای تصمیم‌گیری که برسد به فیلترینگ رای می‌دهند.
