اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور با انتشار فراخوانی اعلام کرد که به مدت ۵ روز برای کودکان افغان فاقد مدرک، معرفی نامه ای به منظور ثبت‌نام در مدارس صادر می‌کند.آن طور که گفته شده این اعلامیه محدود به تحصیل پناهندگان نیازمند تحصیل در ایران است ودولت “به هیچ وجه” به دنبال شناسایی اتباع افغان فاقد مدارک اقامت قانونی نیست.
ثبت‌نام این گروه از مهاجرین افغانستانی از صبح روز دوشنبه ۱۲ مردادماه آغاز و تا روز جمعه، ۱۷ مرداد ماه ادامه خواهد داشت و خانواده‌هایی که فاقد مدرک قانونی هستند می‌توانند فرزندان ۷ تا ۱۸ ساله خود را در این طرح مشارکت دهند.
وب‌سایت این اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی در توضیح شرایط اسم نویسی دانش آموزان افغان فاقد مدرک قانونی نوشته است که حسب برنامه‌ریزی انجام شده، فرآیند اداری اجرایی این طرح در ۲ مرحله مجزا، نوبت‌دهی و ثبت‌نام، طراحی شده است.سرپرست خانواده‌ها ابتدا باید برای دریافت نوبت اسم‌نویسی با سه قطعه عکس به مراکزی که توسط ادراه کل امور اتباع و مهاجرین خارجی اعلام شده مراجعه کنند و پس از ثبت نام دانش‌آموز و صدور برگه معرفی‌نامه، “دفتر وکالت فقط مجاز است مبلغ ۴۰ هزار ریال بابت امور اداری دریافت کند.”
این تصمیم دولت بعد از دستور رهبر جمهوری اسلامی برای برخورداری کودکان افغان فاقد مدرک از حق تحصیل اتخاذ شده است.
آیت‌الله خامنه‌ای در اردیبهشت‌ماه سال ۹۴ گفته بود: “همه کودکان افغانستانی، چه آنها که دارای شرایط قانونی حضور در ایران هستند و چه آنها که مدارک قانونی حضور در ایران را ندارند باید در مدارس دولتی ثبت‌نام شوند”.
یک روز بعد از این دستور، محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت نیز از این تصمیم رهبر جمهوری اسلامی استقبال کرد و آن را “سنجیده و از جهت انسان‌دوستانه، قابل افتخار” دانست و گفت که دولت وظیفه دارد این کار را “با دقت به سرانجام برساند.”
پیش از دستور رهبر جمهوری اسلامی، مدیرکل امور اتباع خارجی وزارت کشور، اعلام کرده بود که کودکان افغانستانی که به صورت غیرمجاز در ایران هستند حق ثبت نام در مدارس را ندارند. عزیز کاظمی گفته کودکانی که به‌صورت غیرمجاز در کشور هستند و مدارک لازم را ندارند، نمی‌توانند برای تحصیل در مدارس ایران ثبت‌نام کنند، اما کودکان دارای مدارک لازم، می‌توانند در مدارس ایران درس بخوانند حتی اگر ورودشان غیر مجاز باشد.
طی سالهای گذشته حق برخورداری از تحصیل رایگان یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه افغانستانی ساکن در ایران بوده است. فرزندان بسیاری از مهاجرانی که دارای مدرک قانونی نبودند نمی‌توانستند با وجود آمادگی برای پرداخت شهریه در مدارس ثبت نام کنند.
در آغاز سال تحصیلی ۹۳ برخی از رسانه‌ها گزارش کردند که مدارس دولتی، برای فرزندان مهاجران افغانستانی شهریه بیشتری نسبت به سالهای قبل تعیین کرده اند. این موضوع با اعتراض جمعی از مهاجران افغانستانی در ایران روبرو شد و وزارت امور خارجه افغانستان سفیر جمهوری اسلامی در کابل را جهت ارائه توضیح در باره وضعیت تحصیلی دانش آموزان افغانی احضار کرد.
این اعتراضات به نتیجه رسید و سرانجام وزارت آموزش و پرورش ایران اعلام کرد که از دانش‌آموزان اتباع خارجی شهریه دریافت نخواهد شد.
طبق قانون تحصیل در مدارس ایران رایگان است. در همین راستا خلیل‌الله بابالو، رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور چندی پیش گفته بود “در بخشنامه‌های آموزش و پرورش به‌طور کامل تصریح شده است که هیچ نوع تبعیض و تفاوتی نباید میان دانش آموزان [ایرانی و افغان] قایل شد”.
براساس گزارش ها حدود ۳۱۰ هزار دانش‌آموز افغان که کارت اقامت دارند در مدارس رسمی ایران تحصیل می‌کنند، اما جمعیت چشمگیری از مهاجران افغان به علت نداشتن شرایط قانونی اقامت از حق تحصیل محروم اند.
پیشتر پرویز کاوه سردبیر روزنامه “هشت صبح” چاپ کابل در گفت‌وگو با روز گفته بود: “بارها کودکان و دانش‌آموزان افغان از تحصیل محروم شده‌اند و زمینه تحصیل برایشان فراهم نشده است. در برخی موارد که گزارش‌ها می‌گویند و عکس‌ها و شواهدش در اختیار رسانه‌های افغانستان قرار گرفته، برخی افراد و اهالی محل خواهان ممنوع شدن ورود افغان‌ها به آموزشگاه شده‌اند.”
شیرزاد عبداللهی کارشناس مسائل آموزشی در همین خصوص به روز گفته بود: “دولت‌ها حق دارند طبق قوانین کشور خود برای مهاجران غیرقانونی محدودیت هایی اعمال و حتی آنها را تحت شرایطی اخراج کنند. اما کودکان یک مهاجر را به صرف نحوه اقامت اولیا، نمی توان از تحصیل محروم کرد. این کودکان تا زمانی که خانواده آنها در کشور میزبان حضور دارند باید از حق تحصیل برخوردار شوند.”
صدور بخش‌نامه‌ها و قوانین تبعیض‌آمیز علیه اتباع خارجی در ایران به ویژه مهاجران افغانستانی در سالهای گذشته با اعتراض این دسته از مهاجران و برخی از نهادهای بین‌المللی مدافع حقوق‌بشر روبرو شده است.
