با وجودی که هفته گذشته وزیر دفاع جمهوری آذربایجان به ایران سفر کرده بود تا از تنش های تهران ـ-باکو بکاهد، روز گذشته مقامات امنیتی این کشور از بازداشت تیمی از تروریست های مرتبط با سپاه پاسداران جمهوری اسلامی خبر دادند تا سال پر تنش جمهوری اسلامی و همسایگان ایران، پایانش خوش نباشد. تنش زایی های جمهوری اسلامی در یک سال اخیر محدود به آذربایجان نمانده و تهران روابط پرتنشی، به ویژه با عربستان سعودی و ترکیه در سال 90 را تجربه کرده است. سالی که سرداران همسایگان ایران را به “تازش سپاه” تهدید کردند و از بستن استراتژیک ترین تنگه جهان در خلیج فارس سخن به میان آوردند.
وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان، روز گذشته با انتشار بیانیه ای از بازداشت 22 مظنون به جاسوسی برای جمهوری اسلامی در خاک این کشور خبر داد. باکو گفته این افراد که شهروند آذربایجان هستند با سپاه پاسداران در ارتباط بوده اند تا سفارتخانه های کشورهای ثالث را منهدم کنند. اهداف تهران برای حمله دو کشوری بوده اند که جمهوری اسلامی آن ها را بزرگترین دشمنان خود توصیف می کند : اسرائیل و ایالات متحده.
ناظران این ماجرا را هم بحرانی تازه در امتداد روابط تیره و تار دو کشور در سال 90 می دانند؛ چالش هایی که این ماه با افشای قرارداد نظامی آذربایجان با اسرائیل به اوج رسید و باعث شد تا وزیر دفاع آذربایجان این هفته برای رفع کدورت ها به تهران سفر کند.
بی نتیجه ماندن تعارفات
دو روز پیش بود که صفر ابی‌اف و محمود احمدی نژاد در ملاقات با یکدیگر تعارفات دیپلماتیک متعددی در وبدل کردند، وزیر دفاع آذربایجان از روابط “عمیق و رو به گسترش” تهران- باکو سخن به میان آورد و رئیس دولت، آذربایجان را “دوست و برادر” جمهوری اسلامی خواند.
اما بیست و چهارساعت بعد ورق برگشت تا روز چهارشنبه مقامات آذربایجان بگویند افرادی را بازداشت کرده اند که 13 سال است در استخدام سپاه هستند و اخیرا از این ارگان نظامی دستوراتی برای انجام اقدامات “تروریستی علیه سفارتخانه های واشنگتن و تل آویو در باکو دریافت کرده اند.
بهمن ماه و همچنین اوایل اسفند هم آذربایجان از بازداشت یک تیم تروریستی وابسته به سپاه خبر داده بود.حالا مشخص نیست بیانیه وزارت امنیت به بازداشت مظنونین جدیدی اشاره دارد یا اطلاعات مذکور مربوط به گروه های خرابکار قبلی است.
گفتنی است اوایل بهمن، اندک زمانی پس از ترور مصطفی احمدی روشن –ـ دانشمند اتمی که جمهوری اسلامی اسرائیل را متهم به قتل وی کرده است ـ اعلامیه ای از سوی وزارت امنیت ملی آذربایجان منتشر شد که از ناکام گذاشتن دسیسه قتل سفیر اسرائیل و همچنین مدیران مرکز آموزشی یهودیان در باکو خبر می داد. این بیانیه وزارت اطلاعات را پشت این طرح ترور معرفی کرده بود. همزمان تلویزیون دولتی آذربایجان نیز با پخش اعترافات دو فرد متهم به دست داشتن در ترور، رهبر گروه خرابکار را یک شهروند جمهوری آذربایجان به نام “بالاقارداش داداش اف” معرفی کرد که ساکن اردبیل ـ در شمال غربی ایران است و با دستگاه های امنیتی جمهوری اسلامی همکاری می کند.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی نیز اواخر ماه گذشته باکو را متهم به پناه دادن “عامل موساد” در خاک آذربایجان کرد.
ترکیه پایش را از گلیمش دراز نکند
اما این تنها همسایه شمالی ایران نیست که سالی پر دردسر با جمهوری اسلامی را پشت سر می گذارد، ترکیه در غرب ایران نیز بار ها از سوی تهران تهدید شده و مورد سرزنش قرار گرفته است. تنش با ترکیه شهریور امسال بالا گرفت؛زمانی که آنکارا رسما موافقت خود با نصب یک سامانه فوق پیشرفته دفاعی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ـ ناتو- در خاک این کشور را اعلام کرد.
محمود احمدی نژاد اواسط همان ماه در دیدار با جمعی از روزنامه نگاران کویتی با نشان دادن نارضایتی خود از اقدام ترکیه گفته بود: “وقتی دشمنان در آنجا سپر موشکی نصب می‌کنند و اذعان می‌دارند که این کار اقدامی علیه جمهوری اسلامی است بالاخره باید مراقب بود.”
همزمان هفته نامه اصولگرای 9 دی – متعلق به حمید رسایی- با انتشار گزارشی از قول یک “مقام عالیرتبه نظام” به نخست وزیر ترکیه هشدار داد که “پایش را از گلیم خود دراز تر نکند”. این نشریه به نقل از این مقام ناشناس جمهوری اسلامی نوشت: “گمان نکنید کسانی که عروسک دست آمریکا در منطقه شوند، خواهند توانست در منطقه جای پایی برای خود بیابند.”
شانزدهم شهریور نیز سردار وحید، وزیر دفاع با انتقاد شدید از توافقنامه دفاعی اخیر میان ناتو و ترکیه، چنین سامانه ای را عامل “نا امنی” عنوان و خاطرنشان کرد: “ما حضور آمریکایی ها و غربی ها در کشورهای اسلامی را همواره یک عنصر مزاحم، مخل امنیت و آسیب‌زا در کشورهای اسلامی می دانیم.”
اما به غیر از این سامانه نظامی، اختلاف نظر های جمهوری اسلامی و ترکیه بر سر تحولات خونین در سوریه نیز از دیگر علل سرد شدن روابط تهران و آنکارا در ماه های اخیر بوده است.
در حالی که رهبر جمهوری اسلامی جنبش دموکراسی خواهی شهروندان سوریه را “انحرافی” می نامد، ترکیه شدیدا از سوریه به دلیل ادامه کشتار شهروندان این کشور انتقاد کرده است. رجب طیب اردوغان در واکنش به قتل عام شهروندان معترض توسط ارتش بشار اسد چنین هشدار داد: “صبر ترکیه در ازای حوادث سوریه تمام شده است.”
جمهوری اسلامی اصلی ترین حامی دولت بعث حاکم در سوریه محسوب می شود و از دیگر سو ترکیه طلایه دار کشورهایی در منطقه است که خواهان سقوط دولت اسد هستند.
حکومت اردوغان “سکولار بیماری زا” است
جمهوری اسلامی همچنین به شدت نگران است که انقلاب های پیروز در بهار عربی به ویژه در مصر و تونس، الگوی جمهوری سکولار ترکیه را به جای انقلاب اسلامی در سیاست داخلی خود پیاده کنند. نگرانی ها زمانی بیشتر شد که رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه امسال در سفری به شمال آفریقا بعد از گفت‌وگو با الباجی السبسی، همتای تونسی‌اش در تونس در دفاع از سکولاریسم گفت: “99 درصد از ملت ترکیه مسلمان هستند اما کشور ترکیه کشوری دموکرات و سکولار است، به طوری که تمامی ادیان در این کشور جایگاه خاص خودشان را دارند. یعنی مسلمان، مسیحی و یهودی در کشور سکولار مساوی‌اند.”
در همان زمان احمد خاتمی از تریبون نماز جمعه تهران، بدون نام بردن مستقیم از اردوغان، “برخی از مسئولان” دولت‌هایی که سفرهای “دوره‌ای” در منطقه انجام می‌دهند را مخاطب قرار داد تا بگوید: “نسخه حکومت سکولار دیگر در منطقه قابل پذیرش نیست؛ چرا که حکومت‌های سکولار بیماری‌زا هستند و مردم در برابر این نوع حکومت‌ها ایستادند. حکومت مبارک اسم اسلامی داشت ولی عملا سکولار بود و حکومت‌های دیگر هم همین‌وضعیت را دارند. این نسخه‌ها بسیار مرتجعانه است.”
دسیسه ترور سفیر آل سعود
عربستان سعودی در جنوب ایران اما بزرگترین بحران سیاسی با جمهوری اسلامی را در سال 90 تجربه کرد. کلید نزاع بزرگ میان تهران و ریاض شامگاه سه شنبه نوزدهم مه در واشنگتن زده شد، زمانی که اریک هولدر وزیر دادگستری آمریکا (دادستان کل) در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد پلیس فدرال این کشور FBI، منصور ارباب سیر را به جرم تلاش برای ارتباط با کارتل مکزیکی “زتاس” به منظور اجیر کردن اعضای این گنگ مواد مخدر به ترور عادل الجبیر، سفیر عربستان سعودی در واشنگتن بازداشت کرده است. رئیس FBI نیز در این کنفرانس حاضر بود تا به خبرنگاران توضیح دهد که اسنادی قطعی وجود دارد که از ارتباط سپاه قدس– یگان ویژه برون مرزی سپاه پاسداران - با فرد بازداشت شده پرده بر می دارد. واشنگتن تاکید کرده بود مقامات ارشد جمهوری اسلامی را مسئول دسیسه ای می داند که رسانه های غربی آن را “هالیوودی” می خوانند.
بر طبق اسناد منتشر شده، منصور ارباب سیر نادانسته با یکی از جاسوسان پلیس فدرال ارتباط برقرار و با تصور اینکه وی از رابط های کارتل زتاس است، دستور قتل عادل الجبیر را صادر کرده بود.
تنش تهران -ـ ریاض
خاندن آل سعود چنان از اقدام تهران بر آشفت که بلافاصله پرونده این دسیسه را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دادو سفیر عربستان سعودی اقدام جمهوری اسلامی را “توطئه ای نفرت انگیز” خواند.
جمهوری اسلامی البته کوشش کرد از ریاض دلجویی کند ؛ وزارت خارجه بیانیه ای منتشر کرد تا همزمان که از “تلاش جمهوری اسلامی برای برقراری صلح و ثبات در منطقه و جهان”خبر می داد متذکر شود رابطه تهران با کشورهای منطقه، بخصوص “پادشاهی عربستان”، بر اساس “صلح، برادری و همکاری همه‌جانبه” است.
.با این حال زمستان امسال مشخص شد عربستان دست آشتی جمهوری اسلامی را پس زده است؛ زمانی که با قطعی شدن تحریم های نفتی اتحادیه اروپا و ایالات متحده علیه تهران؛ علی النعیمی وزیر نفت عربستان پشت جمهوری اسلامی را خالی کرد و گفت آل سعود آماده است در صورت تحریم نفتی ایران، ظرف چند روز جای خالی آن را در بازار پر کند. ناظران می گویند وی با گفتن این جمله که “تنها کافی است شیرفلکه ها( نفتی) را باز کنیم” گام بزرگی در رفع نگرانی های غرب و تشویق آن ها به تحریم نفت جمهوری اسلامی برداشته است.
پیش از آن، اوایل پاییز امسال مهدی طائب، رئیس “قرارگاه عمار” از توان جمهوری اسلامی برای ترور پادشاه عربستان سخن گفته و یک نماینده مجلس نیز در سخنانی مشابه از توان حمله نظامی جمهوری اسلامی برای حمله به عربستان و محاکمه رهبران این کشور خبر داده بود؛ سخنانی که با بازتاب خبری گسترده ای در رسانه های عربی و منطقه ای مواجه شد.
همسایگان مورد تازش سپاه
همزمان با شروع زمستان و انجام مانورهای رنگارنگ سپاه و ارتش جمهوری اسلامی در آب های خلیج فارس، سرداران فرصت را مغتنم شمردند تا به طور جمعی کلیه همسایگان ایران را تهدید کنند. برای نمونه 14 بهمن سردار حسین سلامی در جریان رزمایش “حامیان ولایت” به طور علنی به تهدیدات نظامی علیه جمهوری اسلامی پاسخ داد و به تلویح کشورهای همسایه ایران را تهدید کرد و هشدار دادکه “هر نقطه‌ای که مبدا عملیات تهاجمی دشمن بر علیه جمهوری اسلامی ایران باشد مورد تهاجم و تازش متقابل واحدهای رزمی سپاه قرار خواهد گرفت.”
این سخنان فرمانده نیروی زمینی سپاه مخاطبی به غیر از کشورهای همسایه ایران و حاشیه خلیج فارس نداشت چرا که بخش عمده ای از نیروهای ائتلاف نظامی غرب ـ ناتو ـ در افغانستان به سر می برند و آمریکا ناوگان پنجم دریایی خود را در کشور بحرین مستقر کرده است. این کشور همچنین در قطر و عربستان سعودی دارای پایگاه های نظامی است.
تهدید به بستن تنگه هرمز
یک ماه پیش از آن نیز سرداران سپاه و امیران ارتش به طور هماهنگ تهدید کردند که اگر جمهوری اسلامی تحریم نفتی شود، به سادگی “آب خوردن” تنگه هرمز را خواهند بست؛ عملی که باعث می شود کشورهای حاشیه خلیج فارس نتوانند نفت خود را به دنیا صادر کنند. تنگه هرمز آبراهی است که دریای عمان را به خلیج فارس پیوند می دهد؛ آبراهی 158 کیلومتری که اوایل دی ماه معاون محمود احمدی نژاد غرب را تهدید به بستن آن کرده بود. وی دولت های جهان را تهدید کرده بود در صورت تحریم نفت، جمهوری اسلامی اجازه نخواهد داد “یک قطره نفت” از این تنگه عبور کند.
